ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

ΠΕΡΙΦ. Δ/ΝΣΗ Π.& Δ. ΕΚΠ/ΣΗΣ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΓΡΑΦ. ΣΧΟΛ. ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ Ν. ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ 1^ΟΥ ΔΗΜ. ΣΧΟΛ. ΚΥΜΙΝΩΝ Δ. ΑΞΙΟΥ

ΘΕΜΑ : « ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ – ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ »

ΟΡΓΑΝΩΣΗ : ΜΠΑΤΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 19^ΗΣ ΣΧΟΛ. ΠΕΡΙΦ. Π.Ε. ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 28.01.05.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤ. ΣΧΟΛ. ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ – ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Για να συγκροτηθεί το Αναλυτικό Πρόγραμμα στο Ολοήμερο Σχολείο, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τρεις κύριες κατευθυντήριες γραμμές που αποτελούν και τις βασικές καινοτομίες του:

1. Την υλοποίηση του υφιστάμενου Αναλυτικού Προγ/τος

2. Την προσθήκη νέων γνωστικών αντικειμένων

3. Την ολοκλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας (εμπέδωση - προετοιμασία)

Με την ολοκλήρωση της μαθησιακής διαδ/σίας τη «Μελέτη Προετοιμασία

στην « ελαφρά ζώνη» όπως επονομάζεται, θ’ ασχοληθούμε στα πλαίσια αυτής της ημερίδας .

Είναι ο τρίτος βασικός άξονας στη διαμόρφωση του Ολοήμερου Αναλυτικού Προγ/τος. Στα πλαίσια επαναπροσδιορισμού του ρόλου του Σχολείου σε σχέση με το παιδί και την οικογένειά του, γίνεται προσπάθεια να «επανενταχθούν» όλες οι φάσεις – πτυχές της μαθησιακής διαδικασίας (παρουσίαση, εξάσκηση, εμπέδωση) από το σπίτι στο σχολείο.

Σήμερα η πρακτική που ακολουθείται είναι : Ο δάσκαλος παραδίδει και στην καλύτερη περίπτωση δίνει και κάποιες ασκήσεις και κατόπιν αναθέτει εργασίες για το σπίτι, έτσι ώστε να ολοκληρωθεί η διδασκαλία με τη βοήθεια της οικογένειας . Τα τελευταία χρόνια τείνει να γενικευτεί το φαινόμενο της κατάχρησης των φωτοτυπιών, που αυτές στην πλειονότητά τους είναι φωτοτυπημένες σελίδες βοηθητικών βιβλίων που κυκλοφορούν στην αγορά, χωρίς καν να ελέγχεται αν ανταποκρίνονται ή όχι στους σκοπούς του μαθήματος . Οι μαθητές έτσι υποχρεώνονται να περάσουν ένα μεγάλο μέρος του απογεύματός τους στο «να κάνουν τα μαθήματα του σχολείου» και υποχρεώνουν και τους γονείς τους να μπουν συστηματικά στη διαδικασία αυτή, δηλ. την επανάληψη της εμπέδωσης .

Γενικά όμως μπορούμε να πούμε ότι το Ολοήμερο Σχολείο, δεν είναι μια επιμήκυνση της λειτουργίας του κλασικού – συμβατικού σχολείου, αλλά συμβάλλει στην ανανέωση και βελτίωσή του με σαφή παιδαγωγικό προσανατολισμό και με επικέντρωση στον κοινωνικοποιητικό και πολιτισμικό του ρόλο. Ακόμη το ολοήμερο σχολείο δημιουργεί νέες προσδοκίες σε όλες τις εμπλεκόμενες με το σχολείο ομάδες, όπως την εκπ/κή κοινότητα, την μαθητική κοινότητα, τους γονείς, την τοπική κοινωνία κ.ά..

Μέσα από την ανανέωση αυτών των προσδοκιών και του επαναπροσδιορισμού του ρόλου του σχολείου, ο εκπ/κός πρέπει ν’ αναθεωρήσει επίσης τις ιδέες και τη στάση του.

« Το Ολοήμερο Σχολείο έχει έντονα εκπαιδευτικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Σχεδιάστηκε για να εξυπηρετήσει υψηλούς παιδαγωγικούς στόχους, όπως είναι η παιδαγωγική αξιοποίηση του απογευματινού χρόνου παραμονής των παιδιών στο σχολείο με πλήρη ευθύνη και εποπτεία των εκπ/κών » (Εγκ .ΥΠΕΠΘ Φ.50/57/26650/Γ1/17.03.2003 ).

Με τα σημερινά δεδομένα το Ολοήμερο Σχολείο έχει διαμορφωθεί κι έχει εμπλουτιστεί με νέα διδακτικά αντικείμενα (Ξένες Γλώσσες , Νέες Τεχνολογίες

Αισθητική Αγωγή, Αθλητισμό, Χορό). Στη διάρκεια του γίνεται αφ’ ενός η σχολική προετοιμασία-μελέτη και η πρόσθετη βοήθεια στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά ( 10 ώρες Α΄, Β΄ & 7-8 ώρες Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ τάξεις), και αφ’ ετέρου όλα τα νέα διδακτικά αντικείμενα δίδονται κάτω από νέο πρίσμα και νέες διδακτικές προσεγγίσεις .

Αυτός είναι και ο λόγος που επιβάλλεται η άμεση αλλαγή στις μεθόδους διδασκαλίας :

1) Η παραδοσιακή δασκαλοκεντρική διδασκαλία περιορίζεται στο ελάχιστο και όπου είναι αναγκαίο επιδιώκεται η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία . Ιδιαίτερα στη μεταμεσημβρινή ζώνη είναι ανάγκη να σταματήσει ο κατακερματισμός του σχολικού χρόνου σε μικρές χρονομερίδες . Έτσι οι μαθητές/τριες μπορούν να επιδίδονται απερίσπαστοι σε εργασίες κι ενδιαφέρουσες ενασχολήσεις που να μη θυμίζουν το καθιερωμένο μάθημα στο σχολείο. Για το σκοπό αυτό πρέπει να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος των Σχεδίων Εργασίας (Projekt) στις διαθεματικές προσεγγίσεις της μάθησης και στην ομαδική διδασκαλία (Πυργιωτάκης – Χατζηδήμου).

2) Οι εργασίες που ονομάζονται κατ’ οίκον να εντάσσονται στη διδασκαλία και η προετοιμασία του/της μαθητή/τριας να γίνεται μέσα στο σχολείο και όχι στο σπίτι. Είναι γνωστό σε όλους και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και παράγοντες της εκπαίδευσης (πολιτεία, γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικοί, ειδικοί επιστήμονες) το αποδέχονται και το πιστεύουν, ότι οι κατ’ οίκον εργασίες συμβάλλουν κι επιδρούν θετικά στην αποτελεσματικότητα της μάθησης. Άρα υποστηρίζουν και την αναγκαιότητα στην ανάθεσή τους(Χατζηδήμου).

Για το λόγο αυτό τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από τις κατ’ οίκον εργασίες είναι ότι οι μαθητές/τριες :

· Ασκούνται περισσότερο στην απόκτηση δεξιοτήτων.

· Επεκτείνουν κι εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους.

· Συνηθίζουν να σκέπτονται, να συναισθάνονται και να εργάζονται μόνοι .

· Μαθαίνουν να ολοκληρώνουν υπεύθυνα μια ανατιθέμενη εργασία.

Το Ολοήμερο Σχολείο σύμφωνα με τη φιλοσοφία του, προσφέρεται για την αντιμετώπιση των κατ’ οίκον εργασιών, γιατί και η προετοιμασία των μαθημάτων αποτελεί μόνιμο αίτημα των γονέων και δημιουργεί διαφωνίες και αντιπαραθέσεις ακόμα και στην εκπαιδευτική κοινότητα.

Οι γονείς ζητούν να έρχονται τα παιδιά προετοιμασμένα στο σπίτι τουλάχιστον στη Γλώσσα και τα Μαθηματικά και γι’ αυτό έγινε και αύξηση των ωρών προετοιμασίας στο «νέο Ολοήμερο Σχολείο».

Το Ολοήμερο Σχολείο έτσι όμως, φαίνεται να διαιωνίζει και να μεγεθύνει τα προβλήματα του συμβατικού. Ακόμα και τώρα επικρατεί ένας γνωσιοθηρικός χαρακτήρας και μια παθητική πρόσληψη γνώσης.

Πρέπει να ξεφύγουμε από τη συσσώρευση γνώσεων, την αναπαραγωγή των «μεμαθημένων» και την επιφανειακή διερεύνηση των πληροφοριών. Απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας στο σχεδιασμό και στην οργάνωση της διδασκαλίας. Η διδασκαλία πλέον δεν αντιμετωπίζει το μαθητή στατικά ούτε τον τοποθετεί απέναντι στον εκπαιδευτικό, αλλά απέναντι στο πρόβλημα και δίπλα στους/στις συμμαθητές/τριες και στο/στη δάσκαλό/α του. Το Ολοήμερο Σχολείο λοιπόν μπορεί ν’ αξιοποιήσει σχετικά την εμπειρία και τ’ αποτελέσματα από την εφαρμογή σύγχρονων κοινωνικών μορφών διδασκαλίας, νέων μεθόδων στο πλαίσιο των κατ’ οίκον εργασιών και μια νέας μορφής προετοιμασία και μελέτη. Ο εκπαιδευτικός οφείλει ν’ αφιερώνει περισσότερο χρόνο στην επιστημονική και τη διδακτική του ενημέρωση και στο σχεδιασμό του μαθήματος .

Ένα άλλο σημείο τριβής για την προετοιμασία είναι η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των συναδέλφων του πρωινού και του απογευματινού κύκλου, με αποτέλεσμα οι συνάδελφοι του Ολοήμερου να μένουν ανημέρωτοι για τον τρόπο εργασίας, τις μεθόδους διδασκαλίας και τα προβλήματα των μαθητών.

Ακόμη ας μη ξεχνάμε τα 35 λεπτά της διδακτικής ώρας που έγιναν βέβαια για παιδαγωγικούς λόγους, αλλά στην πραγματικότητα οδηγούν σε μια κουραστική εναλλαγή μαθημάτων:

« Δεν ξέρω αν ο χρόνος κυνηγάει εμένα ή εγώ το χρόνο, αλλά αποφεύγω να σκεφτώ ποιος θα είναι ο νικητής » (Περιοδικό ΓΕΦΥΡΕΣ, Πολυξένη Γιάχου, υπεύθυνη Ολοήμερου 4^ου Δημ.σχ. Αθηνών)

Είναι βέβαια γνωστό, ότι η δομή των τμημάτων του Ολοήμερου είναι ιδιότυπη κυρίως στα τμήματα Προετοιμασίας –Mελέτης και Eνισχυτικής διδασκαλίας,, όπου παιδιά απ’ όλες τις τάξεις του σχολείου μπορούν να συγκροτούν ένα τμήμα Ολοήμερου.

Σύμφωνα με τις θέσεις του ΥΠΕΠΘ (Εγκ. Φ50/57/26650/γ1/17.03.03) : Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο θεσμός του Ολοήμερου Σχολείου συνιστά μια ριζική αλλαγή στο τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και αντιλαμβανόμαστε το ρόλο του σύγχρονου σχολείου. Εισάγει νέο τρόπο οργάνωσης της σχολικής μονάδας και συνεπάγεται αλλαγή όσον αφορά τη διεύρυνση και ουσιαστικοποίηση του ρόλου της προσφοράς των εκπαιδευτικών, αλλά και των προσδοκιών των μαθητών και των γονέων τους, δεδομένου ότι το πρόγραμμα του ολοήμερου έχει σαφείς στόχους .

Άλλος ορατός κίνδυνος είναι να οδηγήσουν οι εργασίες στη συρρίκνωση του περιεχομένου διδασκαλίας και στην απόκλιση από το Αναλυτικό Πρόγραμμα και ο εκπαιδευτικός για να το αντιμετωπίσει ν’ αυξήσει το χρόνο διδασκαλίας κι επεξεργασίας των θεμάτων εις βάρος του ελεύθερου χρόνου και των κατ’ επιλογή δραστηριοτήτων. Ακόμη υπάρχει κίνδυνος να μετατεθεί μέρος των εργασιών στο σπίτι, γιατί εκεί το περιβάλλον είναι ήσυχο κι απομονωμένο (π.χ. ανάγνωση κειμένων κ.ά.. μαζί μ’ αυτά που δεν ολοκληρώθηκαν στο σχολείο). Ίσως κι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν 1-2 ώρες εβδομαδιαίως ν’ αρχίσουν ν’ αναθέτουν πολλές εργασίες θεωρώντας κάτι τέτοιο φυσιολογικό.

Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε γι αυτό :

· Να προτείνουμε να περιοριστεί η μελέτη σε 1ώρα ημερησίως κι ακόμα η ώρα αυτή να μην ανήκει στη μεταμεσημβρινή ζώνη και να μην είναι εντελώς ανεξάρτητη ώρα άσκησης κι απομνημόνευσης, αλλά να ανήκει αρμονικά στις πρωινές δραστηριότητες.

· Να προτείνουμε να δύνεται η δυνατότητα σε όλα τα μαθήματα για περισσότερη εμβάθυνση και παραπέρα προβληματισμό. Δηλ. αν σε μια συγκεκριμένη ημέρα εννοείται ένα συγκεκριμένο μάθημα την επομένη μπορεί να εννοείται ένα άλλο.

· Να προτείνουμε στον εκπαιδευτικό να είναι προετοιμασμένος για την επιτυχή επεξεργασία διαφόρων θεμάτων και προβλημάτων, ώστε να δραστηριοποιήσει το ενδιαφέρον μαθητών/τριών και να καταστήσει τη μελέτη ευχάριστη ενασχόληση.

· Τέλος να προτείνουμε ο ρόλος του εκπαιδευτικού του Ολοήμερου να γίνεται βοηθητικός, καθοδηγητικός, δημιουργικός, συνεργατικός και αντιαυταρχικός.

Να είναι ρόλος εμψυχωτή και συμβούλου και ρόλος διαμεσολαβητή ανάμεσα στο σχολείο και την τοπική κοινωνία..

Ανακεφαλαιώνοντας πρέπει να έχουμε κατά νου ότι τα παιδιά την ώρα της προετοιμασίας –μελέτης έρχονται στο Ολοήμερο μετά από ένα κοπιαστικό πρωινό, από την πλήρη ανάπτυξη των μαθημάτων και τις δραστηριότητες του κλασικού σχολείου. Το αντικείμενο που διδάχθηκαν το πρωί τα απασχολεί και στο μεταμεσημβρινό ωράριο. Αυτού του είδους οι επαναλήψεις φέρνουν σοβαρές καταστάσεις ψυχικής κούρασης .

Η προετοιμασία - μελέτη στοχεύει σύμφωνα με τον εμπνευστή της στα μαθήματα της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Συγκεκριμένα στο «μαθαίνω την ορθογραφία», «διαβάζω το μάθημα» και «λύνω τις ασκήσεις».

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού του Ολοήμερου είναι συγκεκριμένος και σε συμπεριφορά και σε ανάληψη πρωτοβουλιών. Η προετοιμασία - μελέτη πρέπει να γίνεται παιχνίδι. Η ατμόσφαιρα της τάξης να είναι χαρούμενη, άνετη κι ευχάριστη. Ο εκπαιδευτικός να μεταβληθεί σε παράγοντα χαράς, σε φίλο, σε συνεργάτη, ακόμη και σε ηθοποιό που καλείται να δώσει παράσταση μάθησης και χιούμορ. Π.χ. γράφοντας τις λέξεις της ορθογραφίας στον πίνακα βρίσκουμε παροιμίες, λέμε ανέκδοτα κι επίκαιρα σχόλια με βάση τις λέξεις . Στην αριθμητική κάποιο πρόβλημα να μετατραπεί σε μια ευχάριστη υπόθεση . Έτσι δίνουμε την ευκαιρία και στα παιδιά να εκφραστούν και να παράγουν προφορικό λόγο. Πριν μπούμε στην τάξη να ξέρουμε το αντικείμενο που διδάχθηκε το πρωί και να έχουμε ενημερωθεί από το βιβλίο δασκάλου.

Ακόμη ο δάσκαλος του Ολοήμερου πρέπει να γνωρίζει τις ικανότητες, τις αδυναμίες, τον τρόπο δουλειάς, τις δυσκολίες που έχουν ή που συναντούν τα παιδιά των διαφόρων τάξεων στην εκτέλεση των εργασιών τους , τη φυσιολογική τους κατάσταση (αδιαθεσία κλπ), την οικογενειακή τους κατάσταση (μοναχοπαίδια, με πολλά αδέρφια κλπ). [Βλέπε περισσότερα «Ολοήμερο – Προοπτικές» σελ. 150,152,153,155].

Η συνεργασία με τους πρωινούς δασκάλους είναι απαραίτητη για να υπάρχει συντονισμός . Παραγνωρίζουμε την τάση του πρωινού δασκάλου να φορτώνει ασκήσεις κι εργασίες τα παιδιά και σε καμιά περίπτωση δε βάζει ο δάσκαλος του Ολοήμερου «εργασίες για το σπίτι».

Το Ολοήμερο σχολείο δεν είναι περισσότερο σχολείο με την παραδοσιακή έννοια, αλλά είναι ένα διαφορετικό σχολείο όπου πρέπει να ενταχθούν δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου. Ο ελεύθερος χρόνος στην εποχή μας παίρνει μια άλλη διάσταση και μάλιστα υπάρχει κλάδος της παιδαγωγικής, η παιδαγωγική του ελεύθερου χρόνου που διέπεται από αρχές..

Στο Ολοήμερο προσφέρεται η δυνατότητα και στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς να επιλέγουν ελεύθερα δραστηριότητες και αυτόνομες εργασίες, οι οποίες έχουν κοινό σχεδιασμό, δρουν δηλ. με τρόπο που καθορίζεται από τους ίδιους ( ότι συμβαίνει και με τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου. Οι σημαντικότεροι λόγοι που μας επιβάλλουν την ένταξη και την παιδαγωγική αξιοποίηση διαφόρων και ποικίλων δράσεων ελεύθερου χρόνου στο Ολοήμερο σχολείο είναι σύμφωνα με τους Ν. Χανιωτάκη και Ι. Θωίδη οι παρακάτω :

α) Η ανάγκη αγωγής για τον ελεύθερο χρόνο. Οι μαθητές ν’ αναπτύξουν την ικανότητα να μπορούν και μόνοι τους συνειδητά , αυτόνομα και δημιουργικά ν’ αξιοποιούν και να σχεδιάζουν το χρόνο τους αυτό.

β) Η ανάγκη να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον ελκυστικό και ευχάριστο, όπου θ’ αναπτυχθεί ισόρροπα η προσωπικότητα του/της μαθητή/τριας .

γ) Αποφεύγεται ο κίνδυνος « σχολειοποίησης » και « ιδρυματοποίησης » του χρόνου των μαθητών λόγω της διεύρυνσης του σχολικού ωραρίου.

δ) Η ανάγκη να συνδεθεί η σχολική εργασία με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα των μαθητών.

Μπορούμε να πούμε ότι μια βασική αρχή της παιδαγωγικής του ελεύθερου χρόνου είναι η ανάγκη σύνδεσης της σχολικής εργασίας με τον ελεύθερο χρόνο του μαθητή, μιας και τα δύο αυτά είναι αντίθετες έννοιες . Το σχολείο θέτει περιορισμούς και ο ελεύθερος χρόνος είναι η απελευθέρωση από την πίεση της διδασκαλίας . Ο ελεύθερος χρόνος μέσα στο σχολείο δεν είναι χρόνος δράσης ή ένα υπόλοιπο χρόνου χωρίς οργάνωση, ή ακόμα ένας χρόνος όπου υπάρχουν δραστηριότητες ανέφικτες στη διδασκαλία . Δηλ. η διδασκαλία και ο ελεύθερος χρόνος ν’ αποτελέσουν μια ενότητα όπου ό,τι δίνεται με τη διδακτική διαδικασία να εξασκείται και να γίνεται βίωμα μέσω δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου που εμπλουτίζουν, συμπληρώνουν κι ενισχύουν τη μάθηση.

Για να μην κινδυνεύουμε όμως να μετατρέψουμε τον ελεύθερο χρόνο σε μια ψευδοδιδασκαλία, πρέπει να έχουμε την ελευθερία των επιλογών, την ευχαρίστηση και την αυθόρμητη συμπεριφορά .

Άλλη βασική αρχή της παιδαγωγικής του ελεύθερου χρόνου είναι η ύπαρξη προσανατολισμού και προορισμού των αναγκών των μαθητών, δηλ. κατά το σχεδιασμό των δραστηριοτήτων να λαμβάνονται υπόψη και οι επιθυμίες των μαθητών.

Η ένταξη του ελεύθερου χρόνου στο Ολοήμερο δεν πρέπει να ληφθεί σαν μια επιπλέον λειτουργία ή ένα επιπλέον πακέτο δραστηριοτήτων, αλλά σαν μια παιδαγωγική αρχή που διαπερνά και χαρακτηρίζει το σχολικό πρόγραμμα . Ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι ένα υπόλοιπο χρόνου χωρίς περιεχόμενο. Η μάθηση δεν διεξάγεται μόνο μέσα σε αίθουσες, αλλά και στο παιχνίδι, στο Projekt και γενικότερα στις δράσεις του ελεύθερου χρόνου. Συνεπώς πρέπει ν’ αναζητήσουμε συνδέσεις ανάμεσα στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα και σε δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, όπως συμβαίνει και στον εξωσχολικό ελεύθερο χρόνο όπου υπάρχει εναλλαγή δραστηριοτήτων, έντονη προσπάθεια και χαλάρωση, συλλογική δράση και αυτονομία, κίνηση και ηρεμία, εξωστρέφεια και περισυλλογή.

Επιγραμματικά θα προσπαθήσουμε να δώσουμε τις μορφές του ελεύθερου χρόνου στο Ολοήμερο :

α) Πρωινή ζώνη : (7.00΄- 8΄.00 ). Πριν την έναρξη των μαθημάτων ελαστική προσέλευση των μαθητών/τριών στο σχολείο, διάβασμα κατά το οποίο επιλέγουν τα παιδιά δραστηριότητες ( πηλός , κατασκευές , παιχνίδι, ανάγνωση και προσωπική επαφή με το/τη δάσκαλό/λα τους .

β) Μέθοδος Projekt : Εδώ πραγματικά έχουμε τη σύνδεση της σχολικής εργασίας με τον ελεύθερο χρόνο. Οι μαθητές/τριες επεξεργάζονται μέσα κι έξω από την τάξη ένα θέμα, ένα πρόβλημα με κοινωνικό περιεχόμενο με διεπιστημονικό τρόπο, για μικρό ή μεγάλο διάστημα .

γ) Δράσεις με βάση χόμπι ή κλίσεις : Για το σκοπό αυτό σε πολλά σχολεία υπάρχει μια αίθουσα που είναι γνωστή σ’ όλους σαν η αίθουσα της φασαρίας . Οι μαθητές/τριες παίζουν ή ασχολούνται με κάτι που αντέχει στο θόρυβο και τις φωνές . (Εδώ θα βρούμε μπιλιάρδο, ποδοσφαιράκια, πιγκ – πογκ

μουσικά όργανα). Αντιδιαμετρικά υπάρχει και η αίθουσα της ησυχίας όπου ασχολούνται με πράγματα που θέλουν ησυχία . ( Εδώ θα βρούμε επιτραπέζια, παζλ, βιβλιοθήκη κλπ.).

Ακόμα υπάρχει η αίθουσα των Η/Υ και οι αθλητικές εγκαταστάσεις στο σχολείο. Αλλού θα βρούμε χώρο με καναπέδες και μαξιλάρες για ξεκούραση. Στο εργαστήριο του σχολείου μπορούν ακόμα τα παιδιά με το/τη δάσκαλο/λα ν’ ασχοληθούν με εργασίες όπως επισκευή ποδηλάτου, υφαντική, μπατίκ κ.α.

Η φροντίδα ζώων, η συντήρηση ενυδρείου ή η δημιουργία λέσχης (π.χ. φιλοτελιστών, σκακιού ή συλλογής εικόνων, φυτών κ.α. αυτοχρηματοδοτούμενων, ανήκουν κι αυτά στη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου.

δ) Ομάδες συμμετοχικής εργασίας : Αυτές είναι υποχρεωτικές στο να γίνουν, αλλά οι μαθητές/τριες επιλέγουν ελεύθερα κι ανεπηρέαστα το αντικείμενο. Τα παιδιά απασχολούνται 1 ή 2 ώρες εβδομαδιαίως με την έκδοση εφημερίδας ή περιοδικού, με μαγειρική, χορό, ποδόσφαιρο, ενόργανη γυμναστική, σκάκι, μουσική, ξυλοκατασκευές , θέατρο, φωτογραφία , πρώτες βοήθειες, Η/Υ, γύψο, κηπουρική κ.α . Η εργασία που διάλεξαν διαρκεί ένα εξάμηνο και χρηματοδοτείται από γονείς ή άλλους φορείς .

ε) Το σχολείο ανοίγει στον κοινωνικό περίγυρο : Εδώ θα εντοπίσουμε και θα καταγράψουμε τις δραστηριότητες που υπάρχουν στο περιβάλλον του μαθητή. Τα παιδιά θα κάνουν επαφές με ενήλικες ( επαγγελματίες ή συνταξιούχους ) και με φορείς του τόπου τους . Θα κάνουν επισκέψεις σε εργαστήρια ή επαγγελματικούς χώρους (μελισσοκομικά, φάρμες ζώων) και θα παρουσιάζουν τις εμπειρίες τους στο χώρο του σχολείου.

στ) Λήψη αποφάσεων : Τα παιδιά με το/τη δάσκαλό/λα τους συζητούν καθημερινά πώς θα οργανώσουν τη σχολική ζωή και τι θα κάνουν κάθε μέρα . Τότε παρουσιάζονται και οι εργασίες ή λύνονται προβλήματα συμπεριφοράς και παίρνονται αποφάσεις . Άλλοτε γίνονται συγκεντρώσεις μαθητών και δασκάλων για έναν πιο συγκεντρωμένο προγραμματισμό.

ζ) Αυτοοργάνωση μαθητών : Σε πολλά σχολεία υπάρχουν κατάλληλα διαμορφωμένοι χώροι που οι ίδιοι οι μαθητές/τριες έχουν διαμορφώσει και οργανώσει . Χώροι αυτοδιαχειριζόμενοι ώστε οι μαθητές να τους νιώθουν δικούς τους. Εκεί συναντιούνται , γνωρίζονται, εκθέτουν, διαβάζουν έντυπα κ.α.. Μ’ έναν τέτοιο τρόπο λειτουργούν αυτοδιαχειριζόμενα κυλικεία (αυτό είναι πολύ δύσκολο πρακτικά) που είναι ενταγμένα σε Σχέδια Εργασιών.

Για το σχολ. έτος 2000 – 01 στα 28 Πιλοτικά Ολοήμερα εισήχθηκαν «ελεύθερες δραστηριότητες» όπως Πληροφορική και νέες Τεχνολογίες, Θεατρική Αγωγή, Μουσική – Μουσικοκινητική Αγωγή, Παραδοσιακοί χοροί, Αγωγή Υγείας , Αγγλικά , Κυκλοφοριακή Αγωγή, Παραμύθι, Αθλητισμός, Εικαστικά . Για να μπορέσουμε να πραγματοποιήσουμε τους στόχους και τις αρχές της Παιδαγωγικής του ελεύθερου χρόνου στο Ολοήμερο, πρέπει να έχουμε κατάλληλη κτιριακή υποδομή, χωροθετήσεις, σύγχρονο και απαραίτητο λειτουργικό εξοπλισμό.

Συμφωνώ λοιπόν με τον Ι. Βρεττό ότι: Το Ολοήμερο αναζητά και θα βρει τελικά το δρόμο του, αλλά δεν μπορεί ακόμα να επιδείξει τις δυνατότητές του και την παιδαγωγική του προσφορά . Καθώς όμως η έρευνα δεν έχει προχωρήσει σε ικανοποιητικό βαθμό, υπάρχει ο κίνδυνος είτε το Ολοήμερο να συρρικνωθεί και να απλουστευθεί μη διαφέροντας από το παραδοσιακό σχολείο, είτε να θεωρηθεί εξοντωτικό για τους μαθητές/τριες και να μην είναι προτιμητέο. Ακόμα μπορεί ν’ απομακρυνθεί από την παιδαγωγική του αποστολή και να ικανοποιεί αποκλειστικά κοινωνικές ανάγκες . Αυτή τη στιγμή είναι «πειραματικό σχολείο» που προσφέρει τη δυνατότητα για την εφαρμογή νέων προτάσεων και μέτρων. Η υλοποίησή τους θ’ ακολουθήσει ως ένα βαθμό και τη λογική της «δοκιμής και της πλάνης», αλλά μετά από προσεκτικό σχεδιασμό και με βάση τ’ αποτελέσματα που θα προκύψουν θα είναι ένα σχολείο νέας μορφής. Εξάλλου ας το δούμε και σα μια μοναδική ευκαιρία να λειτουργήσει ο εκπαιδευτικός με μεγάλα περιθώρια ελευθερίας και να εφαρμόσει το δικό του «μικρό πρόγραμμα διδασκαλίας» μέσα στο επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα . Η ελευθερία κι ευελιξία του εκπαιδευτικού όχι μόνο δεν τρομάζει αλλά θεωρείται τώρα αναγκαία και απαραίτητη.

Βιβλιογραφία

1. Προγράμματα Σπουδών Ολοήμερου Δημοτ. Σχολ. (Εγκ. ΥΠΕΠΘ Φ.50/76/121153/Γ1/14.11.2002 )

2. Σκοπός και περιεχόμενο Ολοήμερου Δημοτ. Σχολ. (Εγκ. ΥΠΕΠΘ Φ50/57/26650/γ1/17.03.03)

3. Καραντζίνης, Θωμάς « Ο παιδαγωγικός ρόλος των εκπαιδευτικών του Ολοήμερου», Περιοδ. « Το Σχολείο και το Σπίτι», τευχ.460

4. ΥΠ.Ε.Π.Θ- Π.Ι -Πυργιωτάκης, Ο.Ε.Δ.Β. Αθήνα 2002:Ολοήμερο Σχολείο – Λειτουργία και Προοπτικές .

5. Χατζηδήμου, Δ. «Οι κατ’ οίκον εργασίες των μαθητών» Θεσ/νίκη 1995.

6. Βρεττός, Ι. «Το Ολοήμερο Σχολείο: Οι απαιτήσεις και οι υποσχέσεις του για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση». ΥΠΕΠΘ - Π.Ι-Πυργιωτάκης ,Αθήνα 2002 .

7. Θωίδης, Ι. (2000). Σχολείο και ελεύθερος χρόνος.. Συμβολή στην προβληματική του ελεύθερου χρόνου στα πλαίσια της λειτουργίας των σχολείων της Α/θμιας εκπ/σης. Διδακτορική Διατριβή, Φλώρινα.

8. Κωνσταντίνου, Χ., Λεοντάρης, Αχ., Μόραλη,Σ., & Διαμαντής, Κ.,(2001) Οι «ελεύθερες δραστηριότητες» σε Πιλοτικά Ολοήμερα Σχολεία. Ολοήμερο Σχολείο-Λειτουργία και Προοπτικές. Αθήνα ΥΠ.Ε.Π.Θ-Π.Ι.

9. Χανιωτάκης, Ν. & Θωίδης Ι., «Διαθεματικές δραστηριότητες ελεύθερου

χρόνου στο Ολοήμερο Σχολείο», Επιθεώρηση Εκπ/κών Θεμάτων, τευχ. 6