ΤΟ «ΑΛΛΟ» ΒΙΒΛΙΟ: Λογοτεχνία και Γλωσσικά δημιουργικά παιχνίδια για την μετα-homework ώρα των Αγγλικών στο Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο.

Χούλη Γεωργία

Πριν ξεκινήσουμε την εισήγηση θα ήθελα να σας παρουσιάσω τους επιστημονικούς μου συνεργάτες που είναι όλοι από την Πέμπτη τάξη και είναι μαθητές μου στα ολοήμερα σχολεία: 1^ο δημοτικό σχολείο Χίου και Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο Νενήτων. Και λέω επιστημονικούς συνεργάτες γιατί είναι ο λόγος, αιτία και αφορμή να γίνουμε καλύτεροι και πιο αποδοτικοί, αλλά παράλληλα διαμορφώνουν το τοπίο για να καλύψουμε τις ανάγκες τους και να εντοπίσουμε και τις δικές μας ελλείψεις.

Όταν ο εκπαιδευτικός του Ολοήμερου έρχεται αντιμέτωπος με την τάξη και αναρωτιέται «και τώρα τι κάνουμε;» αυτό σίγουρα δεν είναι καλά νέα. Ο βασικός προβληματισμός μου από την μικρή εμπειρία που έχω ως ωρομίσθια εκπαιδευτικός της Αγγλικής γλώσσας στα ολοήμερα δημοτικά είναι ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος μου στην τάξη. Μια ενιαία διδασκαλία της Αγγλικής θα μου έδινε μια σαφή απάντηση. Αν δηλαδή ακολουθούσα ένα σαφές σχεδιάγραμμα διδασκαλίας το οποίο θα γινόταν με τη συνεργασία της πρωινής δασκάλας Αγγλικών και απλά έκανα μια πιο ανάλαφρη επανάληψη της ύλης το μεσημέρι. Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι. Σήμερα λειτουργώ περισσότερο ως το μεσημεριανό «λυσάριο» των Αγγλικών. Και πραγματικά αυτό είναι κουραστικό και καθόλου rewarding-κάτι που να μου προσφέρει αυτό που για πολλούς είναι ένα γνώριμο αίσθημα: «εκείνο της χαράς της διδασκαλίας».

Έτσι λοιπόν πολλές φορές έχω μπει σε τάξεις μου και έχω ακούσει τα εξής: κυρία σήμερα δεν έχουμε τίποτα γιατί ήμασταν εκδρομή, χορωδία ,παρέλαση, η κυρία η πρωινή ήταν άρρωστη, είχαμε γιορτή, θέατρο κ.α. Τι κάνω τότε? Προχωρώ παρακάτω? Όχι. Δεν προβλέπεται και όταν το επιχείρησα είδα ότι μάλλον δεν μου επιτρέπεται μια τέτοια πρωτοβουλία, κάτι δικαιολογημένο εν μέρει αφού δεν έχω μπροστά μου όλη την πρωινή τάξη. Κάνω μια επανάληψη τη γραμματική του προηγούμενου κεφαλαίου? Αδύνατο και κουραστικό και για μένα και τα παιδιά. Να βρω έναν τρόπο να τραβήξω την προσοχή των παιδιών, ενώ παράλληλα να έχουμε και μια ευχάριστη τριβή με τα Αγγλικά τις δύσκολες ώρες των μεσημεριανών μαθημάτων.

Σε αυτό το σημείο έρχεται η δική μου σκέψη και η ανάγκη για μια πιο άμεση, πιο χαλαρή και κυρίως περισσότερο κοντά στον παιδικό κόσμο προσέγγιση της γλώσσας. Και αυτό εφόσον μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ως επίσημη απόφαση στα σχολεία άπτεται πλέον στον κάθε εκπαιδευτικό ξεχωριστά που θέλει βέβαια να δώσει ερέθισμα στους μαθητές, να εμπλουτίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το 35’ της μεσημεριανής ώρας των Αγγλικών και να φέρει τα παιδιά σε μια ευχάριστη επαφή με τη γλώσσα που μαθαίνουν. Γιατί πηγή γνώσης δεν είναι μόνο το σχολικό εγχειρίδιο. Σήμερα τα παιδιά ευτυχώς εκτίθενται περισσότερο στην Αγγλική γλώσσα από ότι παλιότερα: Παιχνίδια υπολογιστών, κάρτες παιχνιδιών στρατηγικής, αγγλόφωνα τραγούδια, χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων με τις ατάκες τους που εξασκούν αν μη τι άλλο την προφορά της Γλώσσας, μιας γλώσσας που είναι τόσο χρήσιμη πια στον επαγγελματικό χώρο ώστε να γίνεται πλέον κριτήριο πρόσληψης. Και πραγματικά συμφωνώ με την ιδέα παροχής πιστοποιητικού ξένης γλώσσας όταν το παιδί τελειώνει το σχολείο, κάτι που για να γίνει πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων ο τρόπος διδασκαλίας της Αγγλικής στα σχολεία, να εντατικοποιηθεί και γιατί όχι, να συνεισφέρει στο δρόμο αυτό και το Ολοήμερο μελλοντικά.

Ποια η ύλη του άλλου βιβλίου όμως που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε στις τάξεις μας και πως αυτή διαμορφώνεται;

Το «άλλο» βιβλίο έχει πλούσια ύλη σε αυτόνομες ενότητες και είναι αποκλειστικά κατασκεύασμα του κάθε δασκάλου, έτσι ώστε να προσαρμόζεται στις ειδικές ανάγκες και ελλείψεις των παιδιών όλων των τάξεων. Αποτελείται από οτιδήποτε νομίζουμε ότι θα μπορούσε να γίνει πηγή γνώσης, σημείο επαφής και τριβής με την Αγγλική γλώσσα όπως τραγούδια, παιχνίδια, γρίφους, ποιήματα, παροιμίες ή και λογοτεχνικά κείμενα, προσαρμοσμένα όλα βέβαια στα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και κυρίως τον τρυφερό κόσμο των παιδιών.

Στο εμπόριο και στο διαδίκτυο σήμερα υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία δημιουργικής εκμάθησης της Αγγλικής Γλώσσας για όλα τα επίπεδα με όλα τα θέματα με χαμηλό κόστος.

Έτσι λοιπόν οργάνωσα ένα πρότυπο ντοσιέ «πρώτων βοηθειών» το οποίο μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι, το τραγούδι, τους γρίφους, τα ποιήματα αλλά και τη ζωγραφική μπορεί να αποτελέσει το «άλλο» βιβλίο που είναι άγνωστο, κεφάτο, δημιουργικό αλλά και ψυχαγωγικό.

Είναι αυτό που θα καλύψει την ώρα αν υπάρχουν ελάχιστες ασκήσεις για το σπίτι ή αν δεν υπάρχουν καθόλου. Αυτό που θα κρατήσει το ενδιαφέρον των μαθητών, θα τους μάθει την ομαδική δουλειά και θα τους φέρει σε επαφή με την Αγγλική γλώσσα μέσα από μια πιο ελεύθερη και δημιουργική ενασχόληση με αυτήν.

Το δείγμα υλικού που θα απαρτίζει το άλλο βιβλίο θα πρέπει να απευθύνεται σε παιδιά και των τεσσάρων τάξεων του Δημοτικού που διδάσκονται την Αγγλική Γλώσσα την Γ,Δ.Ε,ΣΤ.

Σήμερα θα σας παρουσιάσω τη δική μου εκδοχή του «άλλου» βιβλίου σύμφωνα με το οποίο:

Μπορούμε να μάθουμε τον Απλό Μέλλοντα με τα μπισκότα της τύχης, να παίξουμε τον καιρό στα ζάρια, να κάνουμε μία επανάληψη την ώρα-the time, ενώ μας κυνηγούν εξωγήινοι σε έναν λαβύρινθο, να ζωγραφίσουμε το αλφάβητο, να τραγουδήσουμε τον συγκριτικό βαθμό επιθέτων και τους πληθυντικούς των ουσιαστικών. Επίσης μικροί νάνοι θα μας βάλουν 4 γρίφους και θα μας διδάξουν την προστακτική, θα περάσουμε από όλα τα μαγαζιά για να βρει η γάτα Δούκισσα και τα 3 γατάκια της ξανά το σπίτι της. Οι τραγουδιστές Simon & Garfunkel θα μας βοηθήσουν στον Β’ υποθετικό λόγο, ενώ οι Beatles θα μας δείξουν πως μπορούν και συνυπάρχουν ο Απλός Ενεστώτας μαζί με τον Απλό Αόριστο σε ένα και μόνο τραγούδι!

Πέρα από αυτό το μικρό δείγμα όμως που αποτελεί εντελώς υποκειμενική επιλογή ύλης όλοι οι συνάδελφοι είναι πλήρως καταρτισμένοι ώστε να φτιάξουν και εκείνοι το δικό τους πρόγραμμα και να δημιουργήσουν τις δικές τους ιδιαίτερες περιστάσεις μάθησης. Και αυτό το δέχομαι αξιωματικά.

Ακούμε τα τραγούδια των πληθυντικών και του συγκριτικού βαθμού.

Η ώρα των Αγγλικών στο ολοήμερο έχει ανάγκη να γίνει πιο ζωντανή και ενδιαφέρουσα, να κεντρίζει όλες τις αισθήσεις των παιδιών. Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιδιά ενθουσιάζονται με το μάθημα των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των εικαστικών, της μουσικής και της γυμναστικής, ενώ δεν είναι λίγες φορές που δυσανασχετούν μπροστά στην ώρα των Αγγλικών. Είναι πέρα για πέρα φυσικό, αφού το μάθημα της Αγγλικής έχει τη φήμη του στατικού και βαρετού μαθήματος.

Πώς να κρυφτείς απ ‘ τα παιδιά , αφού αυτά τα ξέρουν όλα?

Λογοτεχνία και Ποίηση στην υπηρεσία του Ολοήμερου.

«Αν ο δάσκαλος γνωρίζει το παιδί, τις ανάγκες και τα προβλήματα του, αν ξέρει μέχρι που φθάνουν οι δυνατότητές του και αν παράλληλα βιώνει πραγματικά το λογοτεχνικό κείμενο και είναι γνώστης της γενικότερης λογοτεχνικής δημιουργίας, γίνεται γέφυρα για να επικοινωνήσει ο μαθητής κάθε ηλικίας με την τέχνη του λόγου. Έτσι μόνον δεν φοβίζει η δυσκολία της τέχνης, γιατί το καθετί μπορεί να διδαχθεί σ’ οποιαδήποτε ηλικία, αρκεί να διδαχθεί με τον κατάλληλο τρόπο» όπως λέει ο Bruner*.

Τα παιδιά μπορούν και αφομοιώνουν ευκολότερα σύντομα ποιήματα που ομοιοκαταληκτούν και οτιδήποτε άλλο τους κεντρίσει το ενδιαφέρον.

1. Ανάγνωση Rhyme.

Και ενώ η πλειοψηφία των μαθητών μου έχει πρόβλημα στο να θυμάται την προφορά της λέξης enough=αρκετός, βρίσκω εκπληκτική την προφορά τους όταν μιλούν για ήρωες και υπερ-ήρωες κινουμένων σχεδίων. Τι κάνει λοιπόν πιο εύκολη την προφορά της λέξης “Jigglypyff”-ενός μικρού ροζ Πόκεμον από την προφορά του πασίγνωστου και εύχρηστου επιθέτου της Αγγλικής “enough”? Μία απάντηση έρχεται στο μυαλό μου: ο τρόπος με τον οποίο το παιδί έρχεται σε επαφή με το γλωσσικό αυτό στοιχείο. Όταν κάτι είναι ευχάριστο, πρωτότυπο αλλά και μέσα στα ενδιαφέροντα των μαθητών μας είναι ευκολότερο να αφομοιωθεί. Τα Αγγλόφωνα cartoon και κατά δική μου προτίμηση αυτά της Disney με τα γλυκά μηνύματα και τους ευγενικούς ήρωες μπορεί να αποτελέσουν εξαιρετική εναλλακτική λύση στο σχολικό βιβλίο. Πρόσφατα έχουν κυκλοφορήσει παρόμοιες σειρές με δραστηριότητες και παιχνίδια μαζί με μουσικά συνοδευτικά CDs.

Παράλληλα με την παρακίνηση για συμμετοχή θα πρέπει να επιβραβεύομαι και τις προσπάθειες των παιδιών. Μια χαρούμενη στιγμή αλλά και αφορμή να θυμηθούμε τον Απλό Μέλλοντα των Αγγλικών είναι τα fortune cookies-τα μπισκότα της τύχης, με προβλέψεις γραμμένες πάντα στον Απλό Μέλλοντα που εναλλακτικά θα μπορούσαν να τις αντικαταστήσουμε με παροιμίες ή κανόνες και να τα βαπτίσουμε proverb/rule cookies.

Μοιράζουμε τα fortune cookies και οι μικροί διαβάζουν τις προβλέψεις.

Είναι ίσως το δυσκολότερο να προσπαθήσεις να διδάξεις γραμματική μέσα από παιχνίδι και τραγούδι. Το λεξιλόγιο μπορεί να πιο εύκολα να «ζωγραφιστεί» και για αυτό το λόγο ασκήσεις με ζωγραφική είναι πιο πρόσφορες στην Τρίτη και Τετάρτη τάξη. Άλλωστε και οι ομαδοποιημένες κατηγορίες λέξεων που διδάσκονται είναι τόσο συγκεκριμένες που μπορούν να γίνουν γλωσσικά παιχνίδια με τα ίδια τα αντικείμενα φρούτα, χρώματα, σχολικά είδη, δώρα κ.α. Η Πέμπτη και η έκτη έχουν πλουσιότερο λεξιλόγιο και μπορούν με λίγη επιπλέον βοήθεια να μάθουν και ξενόγλωσσα τραγούδια που δεν είναι παιδικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περσινή έκτη τάξη μου στα Νένητα που μου ζήτησε τους στίχους στα Αγγλικά του τραγουδιού «Last Christmas».

1. Χαλαρώνουμε με το τραγούδι Yesterday.

Στο βιβλίο “The Primary English Teacher’s Guide” αφιερώνονται 2 ολόκληρα κεφάλαια για τη σημασία του παιχνιδιού, της ιστορίας και του τραγουδιού στην εκμάθηση της Ξένης Γλώσσας στο Δημοτικό σχολείο. Εκεί τα προτερήματα συνοψίζονται στα εξής :

· Ποικιλία στη εκμάθηση της Γλώσσας.

· Συνεχές κίνητρο για συμμετοχή.

· Ανανέωση της μαθησιακής ενέργειας των μαθητών.

· «Κρυμμένη» πρακτική εξάσκηση της προφοράς και του λεξιλογίου.

· Εξάσκηση ακουστικής αντίληψης.

· Ενθάρρυνση των πιο ντροπαλών παιδιών, αφού το μάθημα έχει μεταφερθεί στη σφαίρα του παιχνιδιού και δεν υπάρχει το έντονο στοιχείο του φόβου της αξιολόγησης.

· Ο δάσκαλος γίνεται ο συντονιστής της παρέας και όχι ο βαθμολογητής της επίδοσης.

· Μειώνονται οι οποιεσδήποτε διαφορές και τονίζεται το team spirit-το πνεύμα δηλαδή της συνεργασίας και της ομαδικότητας.

· Αποκαλύπτονται καινούργιες προβληματικές περιοχές και έτσι καθορίζουν την μετέπειτα ύλη που πρέπει να διδαχθεί /επαναδιδαχθεί.

Συνοψίζοντας πριν περάσουμε να παίξουμε με τα παιδιά το παιχνίδι του καιρού θα πρέπει να εισάγουμε στο μεσημεριανό μας μάθημα έντονα τα στοιχεία του γλωσσικού παιχνιδιού βοηθούμενοι και από κατάλληλα διαμορφωμένα λογοτεχνικά κείμενα έτσι ώστε να ελαφρύνουμε το κλίμα στην τάξη και ίσως να κάνουμε και τη δουλειά μας πιο ευχάριστη και κοντά στα παιδιά. Το «φαινόμενο» Μάιος/Ιούνιος, η χαλάρωση δηλαδή και η έλλειψη προσοχής και ενδιαφέροντος τον τελευταίο μήνα της σχολικής περιόδου, τουλάχιστον όσον αφορά το Ολοήμερο Σχολείο πιστεύω ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί με δημιουργική ενασχόληση με τη γλώσσα και εμείς με τη σειρά μας να νοιώσουμε αφ’ ενός ικανοποίηση για αυτά που προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε στα παιδιά , αφ’ ετέρου να κάνουμε και η ίδιοι τη δουλειά μας πιο αποδοτική, που είναι χρέος και απόλαυση μαζί.

Σας ευχαριστώ.

Γλωσσικά Παιχνίδια με συναδέλφους και παιδιά.