ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ:	9^Ο ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:	ΜΑΡΙΑ ΤΣΟΛΑΚΗ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ:	ΔΑΣΚΑΛΑ
ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ:	ΝΕΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:	ΜΟΝΙΜΗ
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ:	ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
ΤΜΗΜΑ:	ΣΤ1 ΣΤ3
ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ:	21

Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Η ποντιακή διάλεκτος είναι απόγονος της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου, λόγω της καταγωγής των Ελλήνων αποίκων του Εύξεινου Πόντου από την Ιωνική Μίλητο, κυρίως.

Στην πορεία της ιστορίας της , μέσα στους 28 αιώνες που ακολούθησαν, η αρχαία ποντιακή διάλεκτος επηρεάστηκε από την κοινή των αλεξανδρινών χρόνων και από τη μεσαιωνική κοινή του Βυζαντίου. Εκτός από τις λατινικές λέξεις που κληρονόμησε από την μεταγενέστερη ελληνική γλώσσα της ρωμαιοκρατίας, περιέχει κι άλλες ξένες λέξεις . Οι περισσότερες από αυτές είναι τούρκικες, περσικές και αραβικές, ενώ υπάρχουν και αρκετές που προέρχονται από τις ρωμανικές, νεολατινικές γλώσσες. Οι τελευταίες είναι κληρονομιά από τη μεσαιωνική γλώσσα ή από τις σχέσεις των Ποντίων με τους Γενουάτες και Βενετσιάνους, οι οποίοι είχαν, την περίοδο ιδίως των Κομνηνών, εμπορικές παροικίες στην Τραπεζούντα , ή, ακόμα, μεταφέρθηκαν από τους ναυτικούς που είχαν σχέσεις με την Ιταλία και τη Ρουμανία, προπάντων μετά την Άλωση.

Σήμερα , η ποντιακή διάλεκτος μιλιέται ακόμα στα αμιγή ποντιακά χωριά της Μακεδονίας, της Θράκης και της υπόλοιπης Ελλάδας, στους συμπαγείς ποντιακούς συνοικισμούς των πόλεων, όπου υπάρχουν αυτοί, μέσα σε πάρα πολλές ποντιακές οικογένειες των ελληνικών πόλεων, στις ποντιακές οικογένειες της διασποράς και των μεταναστών στην Ευρώπη, Αμερική και Αυστραλία, στις περιφέρειες του Όφη και της Τόνγιας στην Τουρκία και στους ποντιακούς πληθυσμούς της Σοβιετικής Ένωσης, στην οποία αναφέρεται ότι ζουν γύρω στις 400.000 Έλληνες καταγόμενοι από τον Πόντο.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

ΟΜΑΔΑ 1

Διάβασε τις παρακάτω ποντιακές παροιμίες. Προσπάθησε να καταλάβεις πρώτα τι σου λένε και μετά να κατανοήσεις τη σημασία τους . Κάνε σύγκριση με παροιμίες που λέμε κι εμείς στην ελληνική γλώσσα που μιλάμε σήμερα .(Όπου δυσκολεύεσαι ζήτησε τη βοήθεια της δασκάλας σου):

• Εκυλίεν το πιθάρ, και εύρεν το πώμαν.

…………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………….

• Η πολοί μαμίδες το παιδί κοτσόν εφτάγνεν.

……………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………….

• Κάττα σ΄σο κρέας ΄κ έφτασεν και είπεν:Παρασκευή έν.

………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………….

• Κοκίν ,κοκίν , γομούτε το σακκίν.

…………………………………………………………………………….....

……………………………………………………………………………….

ΟΜΑΔΑ 2

Διάβασε τα παρακάτω ποντιακά αινίγματα . Προσπάθησε να καταλάβεις τι σου λένε και βρες τη λύση τους. (Όπου δυσκολεύεσαι ζήτα τη βοήθεια της δασκάλας σου):

• Έναν εν και σόλα μπαίν΄.

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

• Έχω έναν βαρελόπον και ΄χ δύο λοϊών κρασόπον.

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

• Ολημέρα φουσκωμένον και την νύχτα αχαστό.

…………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………

• Μακρύς μακρύς καλόγηρος ο στου ουρανόν εβγαίνει.

……………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………

ΟΜΑΔΑ 3

Διάβασε τα παρακάτω ποντιακά δίστιχα τραγούδια της αγάπης και προσπάθησε να εξηγήσεις στους συμμαθητές σου τι λένε:

• Ω ουρανέ παράκλητε, κατέβα κά΄και κρίσον

Κι εμέ νκαι την τρυγόνα μου σ΄έναν μερέαν ποίσον.

• Εγώ μ΄εκείνον το πουλίν το παραπονεμένον

Ντ΄έχτισε την φωλέα μου σε δέντρον μαραμένον.

Γλωσσάρι:κρίσον=κρίνε

Ποίσον=κάνε (να βρεθούμε)

Ντ΄=που

ΟΜΑΔΑ 4

Διάβασε -σε συνεργασία με την ομάδα 5 -το παρακάτω ποντιακό ιστορικό τραγούδι, που μιλάει για το πάρσιμο της Πόλης. Εξήγησε στους συμμαθητές σου τι λέει το απόσπασμα και θυμήσου άλλο τραγούδι δημοτικό στο οποίο να φαίνεται πάλι κάποιο πουλί.

Έναν πουλίν, καλόν πουλίν, εβγαίν΄από την Πόλιν

Ουδέ στ΄αμπέλια κόνεψεν* ουδέ στα περιβόλια,

Επήγεν και ν-εκόνεψεν και ΄ς σου* Ηλί τον κάστρον.

Εσείξεν τ΄έναν το φτερόν΄ς σο* αίμαν βουτεμένον,

Εσείξεν τ΄ άλλον το φτερόν, χαρτίν έχειν γραμμένον.

Ατό κανείς ΄κ΄ενέγνωσεν,ουδ΄ο μητροπολίτης,

κόνεψεν=κάθησε,΄ς σου=στου,΄ς σο=στο

ΟΜΑΔΑ 5

Διάβασε- σε συνεργασία με την ομάδα 4 -το απόσπασμα από το παρακάτω ποντικό ιστορικό τραγούδι και εξήγησε στους συμμαθητές σου τι λέει. Θυμάσαι κάποιο δημοτικό τραγούδι που να μιλά για μεγάλο ιστορικό γεγονός της πατρίδας μας; {Του πολέμου του ΄21}

Έναν παιδίν, καλόν παιδίν,έρχεται κι αναγνώθει.

Σίτ΄αναγνώθ΄, σίτε κλαιγεί, σίτε κρούει την καρδίαν,

«Αλί εμάς και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία!»*

Μοιρολογούν τα εγκλησιάς,* κλαίγ΄νε τα μοναστήρια

Κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται.

_Μη κλαίς, μη κλαίς,άϊ-Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι.*

_Η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία ΄πάρθεν!

_Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο.

Ρωμανία=έτσι λεγόταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Τα εγκλησιάς= οι εκκλησιές

Δερνοκοπισκάσαι= δερνοκοπιέσαι, κλαις και δέρνεσαι