Το Πυργί

Πυργί, τα ξυστά Εμπορειός, Μαύρα Βόλια

Το Πυργί βρίσκεται στο νότιο κομμάτι της Χίου. Είναι το μεγαλύτερο από τα μεσαιωνικά χωριά του νησιού. Είναι γνωστό για τη βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και το μεσαιωνικό πύργο που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Τα σπίτια είναι κολλημένα το ένα με το άλλο σχηματίζοντας ένα κάστρο. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που έχουν τα οικοδομήματα του χωριού είναι τα «ξυστά». Όταν λέμε «ξυστά» εννοούμε τους σοφάδες των σπιτιών που με άσπρο και μαύρο χρώμα σχηματίζουν διάφορα γεωμετρικά σχήματα. Οι άνθρωποι μιλούν μια χιώτικη διάλεκτο που δεν την καταλαβαίνουμε εύκολα , αλλά είναι φιλόξενοι και ευγενικοί, όπως όλοι οι νησιώτες. Η παραλία που είναι κοντά στο Πυργί είναι το Εμπορειό. Στη παραλία αυτή τα βότσαλα είναι μαύρα εξαιτίας του ηφαιστείου που εξερράγη πριν από πολλά χρόνια.

Αγγελική Σγουρούδη – Άννα Μπουλά

Τα Μεστά

Τα Μεστά είναι από τα πιο όμορφα Μαστιχοχώρια της Χίου. Χτίστηκε πολύ παλιά στα βυζαντινά χρόνια και έγινε καλύτερο από τους Γενουάτες. Φτάνοντας ο επισκέπτης στο χωριό συναντάει γύρω γύρω το τείχος του κάστρου με τους τρεις πύργους στις γωνίες. Βαδίζοντας ανάμεσα στα μικρά σπίτια που είναι ενωμένα μεταξύ τους και κάτω από τις βότες που ενώνουν τα απέναντι σπίτια νομίζεις ότι βρίσκεσαι πίσω στο Μεσαίωνα. Τότε που οι πειρατές έκαναν επιδρομές στο νησί και οι κάτοικοι των Μεστών κρυβόταν μέσα σ’ αυτά τα σπιτάκια. Έχουν και πολλές όμορφες εκκλησίες με πιο αρχαία τον Παλιό Ταξιάρχη. Σήμερα το χωριό επισκέπτονται πολλοί τουρίστες για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική και τα αξιοθέατά του .Αλλά και για να αγοράσουν τη μαστίχα , το κρασί και τη σούμα που παράγουν οι κάτοικοί του .

Γιάννης Παντελάρας –Μελίνα Γεωργιοπούλου

Tα Θυμιανά

Άποψη των Θυμιανών

Άπο

Άγιος Ευστράτιος (Αϊ - Στράτης)

Το χωριό μας είναι τα Θυμιανά. Είναι πολύ μεγάλο , μένουν πολλοί άνθρωποι. Έχει πολλές εκκλησίες αλλά η πιο μεγάλη είναι ο Άγιος Ευστράτιος που τον έχουν χτίσει οι Θυμιανούσοι με πέτρα.

Πριν από πολλά χρόνια στο χωριό μας έρχονταν πειρατές. Ήταν πολύ κακοί γιατί έκλεβαν τους Θυμιανούσους. Τους έπαιρναν τα τρόφιμά τους τα ρούχα τους και τα λεφτά τους .Τότε , μια μέρα οι Θυμιανούσοι άρχισαν με τα σπαθιά τους να πολεμούν τους πειρατές. Τους νίκησαν και από τότε οι πειρατές δεν ξανάρθαν στο χωριό μας.

Αυτό το γεγονός το γιορτάζουμε κάθε Τυρινή Κυριακή τις Απόκριες.

Αργυρώ Τουμάζου

Καρφάς

6 χλμ. Νότια από την πόλη της Χίου αντικρίζουμε τον Καρφά , την πιο ανεπτυγμένη τουριστικά περιοχή του νησιού .Ο Καρφάς διαθέτει μια από τις ωραιότερες ακρογιαλιές της Χίου. Στα παλιά τα χρόνια γινόταν εκεί το πανηγύρι του Αϊ – Γιώργη. Το πανηγύρι το έκανε ένα Σωματείο , το συνάφι των καρφοπεταλωτήδων. Από το αντιπροσωπευτικό προϊόν αυτών , τα καρφιά, πήρε και το όνομα ο τόπος.

Αγία Ερμιόνη

Παμπάλαιος και τούτος ο θαλασσόβρεχτος σπιτότοπος με τις ιστορικές βότες στην άκρη του γιαλού και το γραφικό εκκλησάκι της Αγ. Ερμιόνης κτισμένο το 1754. Εδώ το τοπίο έχει τη δική του προσωπικότητα. Πανώρια η θέα. Μπροστά σου απλώνεται το γαλάζιο ποτάμι του Αιγαίου με φόντο τη Μικρασία και τη Σάμο.

Μέγας Λιμνιώνας

Μεγάλο λιμάνι της περιοχής ήταν άλλοτε η όμορφη παραλία του Μέγα Λιμνιώνα. Το όνομα δόθηκε από τα πολύ παλιά χρόνια γιατί ο όρμος του είναι εξόχως υπήνεμος στο βοριά και χρησίμευε για φορτοεκφόρτωση εμπορευμάτωνμ προς τα γύρω νησιά και τη Μ. Ασία.

Άγγελος Σταματίου – Παναγιώτης Ζερβάκης - Δημήτρης Καραθανάσης

Η Δασκαλόπετρα

Βόρεια της πόλεως της Χίου , στο Βροντάδο , βρίσκεται η Δασκαλόπετρα. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές ο Όμηρος καταγόταν από τη Χίο. Σε αυτό το μέρος μαζευόταν με τους μαθητές του για να τους διδάξει. Η πέτρα που καθόταν ο δάσκαλος , δηλαδή η Δασκαλόπετρα σώζεται μέχρι και σήμερα. Αποτελεί αρχαιολογικό χώρο και πόλο έλξης πολλών τουριστών.

Νίκος Μαρής

Ο Κάμπος

Αυλόπορτα στον Κάμπο Μαγκανοπήγαδο

Μάγκανος με πέργκολα και στέρνα Βοτσαλωτή αυλή

Πολλές φορές λέγοντας «Κάμπο» εννοούμε Χίο. Ο Κάμπος είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός για το νησί μας. Η Χίος έχει περάσει από πολλούς κατακτητές και μαζί της και ο Κάμπος. Όσοι όμως κι αν πέρασαν από αυτό το νησί ο Κάμπος πάντα κρατούσε μια σημαντική θέση. Σπουδαίοι άνθρωποι έχουν γράψει για τον Κάμπο της Χίου και τον περιγράφουν ως την πιο αριστοκρατική περιοχή του νησιού. Από πολύ παλιά ξέρουμε ότι όλοι οι πλούσιοι μετά το Πάσχα πήγαιναν να μείνουν εκτός πόλεως στους Πύργους τους με τα περιβόλια και τους κήπους. Τα σπίτια – Πύργοι , ψηλά και επιβλητικά , περιτριγυρισμένα από ψηλούς πέτρινους τοίχους δεν άφηναν να δουν όλοι από πού έρχεται αυτή η υπέροχη μυρωδιά που δεν ήταν τίποτα άλλο από τις λεμονιές , πορτοκαλιές μανταρινιές και ροδιές. Οι αυλές στολισμένες με μάγκανα και στέρνες και με μεγάλες , πράσινες κληματαριές που έδιναν δροσιά τις μέρας. Το 1822 οι Τούρκοι άφησαν κατεστραμμένο τον Κάμπο. Το ίδιο κι ο σεισμός του 1881,που άφησε τον Κάμπο ένα μεγάλο ερείπιο. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα τα ερειπωμένα αρχοντικά , οι κήποι και τα περιβόλια να πέσουν στα χέρια απλών γεωργών που δεν μπορούσαν να ξαναχτίσουν τους πύργους, αλλά κράτησαν ζωντανή την ομορφιά του Κάμπου: τους ανθόκηπους και τα περιβόλια. Ο Κάμπος της Χίου χαρακτηρίζεται ως ιστορικός τόπος.

Ισιδώρα Μικούδη

Ανάβατος

Μετά τα Αυγώνυμα ο δρόμος στρέφεται προς Β. και σε περίπου 4 χιλ. καταλήγει στον Ανάβατο. Το χωριό έχει κτισθεί σε βραχώδες ύψωμα με απότομες πλαγιές, κάθετο γκρεμό προς τα νότια και τα δυτικά και μια μοναδική πρόσβαση από τα βόρεια. Η φυσική οχύρωση και η θέση υποδηλώνουν ότι αρχικά κτίστηκε για λόγος αμυντικούς για τον έλεγχο των δυτικών ακτών, την εποχή της πειρατείας. Αν και δε φαίνεται να είναι τόσο παλαιό όσο τα μεσαιωνικά χωριά της νότιας Χίου. Ο Ανάβατος άκμαζε τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας, αλλά δέχτηκε μεγάλα πλήγματα το 1822 και το 1881. Τώρα δεν έχει περισσότερους από 10 κατοίκους. Ο οικισμός σε πλήρη εγκατάλειψη σήμερα , αναπτύσσεται αμφιθεατρικά από το απότομο έδαφος και πάνω στην ακρόπολη στο χείλος του βαράθρου. Τα σπίτια (στενομέτωπα) με όροφο, πάντοτε από γκρίζα αργιλιθοδομή και με οριζόντιο ξύλινο δώμα, διατηρούνται ακόμη αρκετά, έτσι ώστε το σύνολο να δίνει μια μοναδική εικόνα νεκρής πολιτείας μέσα σε ένα επιβλητικό και άγριο περιβάλλον. Δίκαια θεωρείται ο Μιστράς του Αιγαίου.

Μαρία Νικολάρα

Ανάβατος

Τόπος μαρτυρίου και θυσίας ο Ανάβατος , ο Ζάλογγος της Χίου σύμφωνα με την ιστορία . Μικρός Μιστράς σήμερα σαν θέαμα καθώς φαντάζει από μακριά. Το βάφτισμα του χωριού με το όνομα Ανάβατος εύκολα δικαιολογείται από τη φύση και τη θέση του. Ένας απόκρημνος πελώριος βράχος ξεφυτρωμένος μέσα από τη γη και ολόγυρα απάτητες χαράδρες που μόνο φοβία και ίλιγγο σου προκαλούν. Μοναδική μπασιά από το νοτιά σε οδηγεί σε ένα κάστρο οχυρό και απόρθητο. Οι πρώτοι οικιστές του ήταν ειδικοί υλοτόμοι που προσκάλεσε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μονομάχος από τη Βασιλεύουσα για να χτίσουν το μοναστήρι της Νέας Μονής. Οι πειρατές επιτέθηκαν και ρήμαξαν το χωριό. Όσοι κάτοικοι γλίτωσαν έφτιαξαν το χωριό για δεύτερη φορά πιο ψηλά μέσα στο βράχο. Έχτισαν τετρακόσια σπίτια , σχολειό , εκκλησία , δικαστήρια και φυλακές, όλα με θαυμαστή για την εποχή εκείνη αρχιτεκτονική.

Το 1822 στη σφαγή της Χίου 1000 υπερασπιστές , άντρες , γυναικόπαιδα και γέροι αποφασίζουν να πέσουν για να υπερασπίσουν τη γη του Ανάβατου . Οι Τούρκοι επιτίθενται ξανά και ξανά όμως αναγκάζονται να υποχωρήσουν ντροπιασμένοι. Οι Έλληνες με ισχνά και καταρρακωμένα τα σώματά τους από τις μάχες αλλά και αδύναμοι από τη δίψα και την πείνα, ανίκανοι για αντίσταση δίχως όπλα και μπαρούτι τελικά λυγίζουν . Οι Τούρκοι απάνθρωπα και βάναυσα τρέχουν και θερίζουν όποιον βρεθεί μπροστά τους . Πολλές κοπέλες πέφτουν στον γκρεμό για να μην πέσουν στα χέρια τους. Όσοι ανήμποροι έμειναν κλείστηκαν στις 2 εκκλησίες του χωριού όπου βρήκαν μαρτυρικό θάνατο αφού οι Τούρκοι τους έκαψαν ζωντανούς.

Τα απομεινάρια των λίγων που ξέφυγαν από τη σφαγή διατήρησαν τη ζωή στο χωριό μέχρι το 1881 που ο φοβερός σεισμός βύθισε το χωριό στο πένθος και την καταστροφή. Όσοι σώθηκαν από το σεισμό ξανάχτισαν το χωριό για τρίτη φορά .

Σήμερα στον Ανάβατο ζουν μια φούχτα άνθρωποι. Το σχολείο έχει κλείσει και μόνο τα ερείπια στέκουν μάρτυρες του ένδοξου παρελθόντος.

Γιάννης Νικολάρας

Νέα Μονή

Κάπου ανάμεσα σε ανατολή και δύση, βρίσκεται το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο του νησιού μας. Το μοναστήρι με τον περίβολο, τον ψηλό ναό και τα κτίσματά του , με τα ψηλά κυπαρίσσια του, μόνο μέσα στο ορεινό τοπίο, προκαλεί το δέος στον επισκέπτη. Σύμφωνα με την παράδοση τρεις Χιώτες ασκητές, ο Νικήτας, ο Ιωάννης και ο Ιωσήφ βρήκαν μια θαυματουργή εικόνα της Θεοτόκου κρεμασμένη στα κλαδιά μιας μυρσίνης στη θέση του σημερινού ναού. Την εποχή εκείνη ζούσε εξόριστος στη Μυτιλήνη ο Κωνσταντίνος Μονομάχος. Αυτόν συνάντησαν οι τρεις ασκητές και εξασφάλισαν την υπόσχεσή του να αναγείρει μεγάλο ναό αν γινόταν σύντομα αυτοκράτορας. Όταν μετά από δύο χρόνια έγινε αυτοκράτορας εκπλήρωσε την υπόσχεσή του . Δώδεκα ολόκληρα χρόνια κράτησε η ανέγερση του ναού. Στη Νέα Μονή διασώζεται ένα μεγάλο μέρος από τον αρχικό ψηφιδωτό διάκοσμο .Στην κόγχη του Ιερού εικονίζεται η Παναγία και γύρω οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ. Με το φοβερό σεισμό του 1881 κατέπεσε ο τρούλος και η ανατολική κόγχη του κυρίως ναού. Το 1822 οι Τούρκοι λεηλάτησαν το μοναστήρι και κατάσφαξαν όσους Χιώτες είχαν καταφύγει εκεί. Τα οστά τους φυλάσσονται στο παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού. Σήμερα αποκαθίσταται σταδιακά ξαναβρίσκοντας την παλιά βυζαντινή της μεγαλοπρέπεια. Στις 23 Αυγούστου που εορτάζει συρρέει πλήθος κόσμου για προσκύνημα.

Αργυρούλα Χονδρέλη