ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
2
Γλυπτική
ΡΑΧΟΤΕΠ ΚΑΙ ΝΟΦΡΕΤ (RAHOTEP AND NOFRET)
 
Υλικό: επιζωγραφισμένος ασβεστόλιθος
Έτος δημιουργίας:περίπου 2600 π.Χ. (4η δυναστεία)
Τόπος διατήρησης: Αιγυπτιακό Μουσείο,Κάιρο.
Διαστάσεις: ύψος 120 εκ.
 
  
 
Σύντομο ιστορικό:
Τα αγάλματα του πρίγκιπα Ραχοτέπ και της πριγκίπισσας Νοφρέτ είναι φυσικού μεγέθους και ανακαλύφθηκαν σε άριστη κατάσταση το 1871. Ήταν θαμμένα σε έναν τάφο μαστάμπα*, κοντά στην πυραμίδα της Μεϊντούμ (Meidum) στην Αίγυπτο. Αν και το κάθε άγαλμα λαξεύτηκε ξεχωριστά, κατά πάσα πιθανότητα δημιουργήθηκαν για να αντιμετωπίζονται ως ζευγάρι. Δεν έχουμε στοιχεία για τον ή τους δημιουργούς του έργου, οι οποίοι ήταν χωρίς αμφιβολία εξαιρετικοί τεχνίτες, γεγονός που ανταποκρίνεται στην κοινωνική θέση του αναπαριστώμενου ζευγαριού. Η γεωμετρική γλυπτική απόδοση της φόρμας του σώματος αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αιγυπτιακής τέχνης, η οποία έφτασε σ’ εμάς σήμερα κυρίως από έργα που βρέθηκαν μέσα σε τάφους. Τα ταφικά αντικείμενα φανέρωναν την επιθυμία των Αιγυπτίων για την εξασφάλιση της μεταθανάτιας ζωής. Η αιγυπτιακή τέχνη εξυπηρετούσε θρησκευτικο-πολιτικούς σκοπούς και παράλληλα είχε ως στόχο τη διακόσμηση των ναών ή των τάφων. Λόγω του συντηρητικού θεοκρατικού καθεστώτος της Αιγύπτου, το καλλιτεχνικό ύφος δεν άλλαξε ουσιαστικά για χιλιάδες χρόνια.
 
Παρουσίαση του έργου:
Το πριγκιπικό ζευγάρι αναπαρίσταται καθιστό σε ξεχωριστούς, φαρδείς, επίπεδους και τετραγωνισμένους θρόνους, με αρκετά ψηλές «πλάτες». Αυτοί οι μνημειακού μεγέθους θρόνοι είναι ζωγραφισμένοι λευκοί, με ιερογλυφικά* σε κάθε πλευρά τους, στα δεξιά και αριστερά κάθε κεφαλιού. Τα κείμενα μας πληροφορούν για το όνομα και την κοινωνική θέση των αναπαριστώμενων προσώπων. Για τον Ραχοτέπ αναγράφονται τα εξής: «Υιός από το σώμα του βασιλιά», «ιερέας του Ρα [του θεού Ήλιου] στην Ηλιούπολη» κ.ά., ενώ για τη Νοφρέτ: «Αυτή που γνωρίζει τον βασιλιά».
Ο πρίγκιπας Ραχοτέπ φορά μόνο ένα κοντό και στενό κομμάτι υφάσματος γύρω από τη μέση. Φέρει στον λαιμό ένα μενταγιόν και ακουμπά, με μια συμβολική κίνηση, το ένα του χέρι σφιγμένο σε γροθιά πάνω στο στήθος του και το άλλο πάνω στο γόνατό του. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου του έχουν αποδοθεί ρεαλιστικά. Στο επάνω χείλος του διαγράφεται ένα λεπτό μαύρο μουστάκι, ενώ τα μαλλιά του είναι κοντοκουρεμένα. Το σώμα του είναι γυμνασμένο και ζωγραφισμένο με καφεκόκκινο χρώμα (δείγμα ενεργητικότητας και έκθεσης στον ήλιο), όπως συνήθιζαν να χρωματίζουν οι Αιγύπτιοι καλλιτέχνες το ανδρικό σώμα. Τα πόδια και των δύο γλυπτών είναι χοντρά και δυνατά. Η στάση του σώματός τους είναι άκαμπτη, αυστηρή, τελετουργική, αποπνέει δύναμη και σταθερότητα. Το πιο αξιοθαύμαστο χαρακτηριστικό τους είναι τα ένθετα κρυστάλλινα μάτια, που κάνουν τις μορφές να μοιάζουν «ζωντανές». Το λευκό μέρος του ματιού είναι φτιαγμένο από χαλαζία (quartz) και οι κόρες από κρύσταλλο.
Η πριγκίπισσα Νοφρέτ φορά ένα μακρύ και στενό ένδυμα, που αγκαλιάζει όλο σχεδόν το σώμα της. Τα χέρια της είναι διπλωμένα κάτω από το στήθος. Στο ύψος του στήθους φαίνονται οι λωρίδες που στηρίζουν το φόρεμα, καθώς και το θαυμάσια χρωματισμένο φαρδύ κόσμημα. Στο κεφάλι φορά περούκα, κάτω από την οποία διακρίνουμε ένα μέρος από τα πραγματικά μαλλιά της. Την κορυφή του κεφαλιού στολίζει μια κορδέλα με λουλουδένια μοτίβα. Το πρόσωπό της είναι στρογγυλό, ζωγραφισμένο με κίτρινη ώχρα (χαρακτηριστικό των ατόμων υψηλής κοινωνικής τάξης, επειδή οι γυναίκες απέφευγαν την έκθεση στον ήλιο), και βαμμένο έντονα στην περιοχή των ματιών.
Τα καλοσμιλεμένα πρόσωπα του πριγκιπικού ζευγαριού μοιάζουν αρκετά με τους σύγχρονους Αιγυπτίους, με το σχήμα του προσώπου τους, τον τρόπο που χτενίζουν τα μαλλιά τους, το χρώμα του δέρματος.
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Ιερογλυφικά:
Ιερά σημεία χαραγμένα κυρίως σε τοίχους ναών στην αρχαία Αίγυπτο και αλλού, από την 4η χιλιετία π.Χ. Τα ιερογλυφικά είναι σύστημα γραφής με εικονογραφικούς χαρακτήρες οι οποίοι αντιπροσωπεύουν γράμματα, λέξεις ή συλλαβές.
Μαστάμπα:
Τάφοι της ιστορικής περιόδου, μεταξύ 1ης και 3ης δυναστείας (3200-2700 π.Χ. περίπου). Πρόκειται για σχετικά χαμηλή και κλιμακωτή κατασκευή, με επίπεδη σκεπή. Εξωτερικά οι τάφοι ήταν κατασκευασμένοι από λαξευμένες πέτρες ή τούβλα, ενώ εσωτερικά αποτελούνταν από μια σειρά δωματίων για τη σαρκοφάγο του νεκρού, τα προσωπικά του αντικείμενα, μικρά παρεκκλήσια για δεήσεις κ.ά. Οι μαστάμπα αποτέλεσαν ένα πρώιμο στάδιο των πυραμίδων και μας έδωσαν μια ποικιλία από κείμενα και εικόνες που αναπαριστούν σκηνές από την καθημερινότητα του εκλιπόντος, σκηνές προσφορών, κυνηγιού κ.ά.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Τι είδους συναισθήματα και σκέψεις σάς δημιουργούνται από το γεγονός ότι αυτά τα γλυπτά αναπαριστούν ανθρώπους που έζησαν τεσσερισήμισι χιλιάδες χρόνια πριν;
 
2. Έχετε δει άλλα αγάλματα, αρχαία και σύγχρονα; Αναφέρετε ορισμένα από αυτά.
 
3. Τι γνωρίζετε για τον αρχαίο αιγυπτιακό πολιτισμό;
 
4. Για ποιους λόγους πιστεύετε ότι φτιάχτηκαν αυτά τα αγάλματα;
 
5. Παρατηρώντας το πριγκιπικό ζευγάρι, ποια νομίζετε ότι ήταν η θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή;
 
6. 6. Μπορείτε να διακρίνετε, με αφορμή τα συγκεκριμένα γλυπτά, κοινά στοιχεία στην εμφάνιση των αρχαίων και των σύγχρονων ανθρώπων;
 
7. Περιγράψτε το φόρεμα και το κόσμημα της πριγκίπισσας.
 
8. Τι εντύπωση σας κάνει η ιερογλυφική γραφή που υπάρχει στην πλάτη των θρόνων όπου κάθονται τα αναπαριστώμενα πρόσωπα; Τι γνωρίζετε για την ιερογλυφική γραφή;
 
9. Μπορείτε να περιγράψετε τη μέθοδο που ακολούθησε ο γλύπτης για να λαξεύσει κάθε άγαλμα;
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Βρείτε πληροφορίες για την αρχαία αιγυπτιακή τέχνη και τον αιγυπτιακό πολιτισμό και πα-ρουσιάστε τες στην τάξη.
2. Δημιουργήστε με πηλό δικά σας αντίγραφα από αιγυπτιακά γλυπτά, τα οποία θα παρατη-ρήσετε από φωτοτυπίες. Όταν στεγνώσουν, χρωματίστε τα.
3. Συγκρίνετε την πρώιμη γεωμετρική ελληνική τέχνη με την τέχνη της αρχαίας Αιγύπτου, κα-θώς και με αυτήν της Μεσοποταμίας.
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Hollingsworth, M. (1989). Η τέχνη στην ιστορία του ανθρώπου. Αθήνα: Αδάμ.
2.Janson, H.N. and Janson, A.F. (1987). History of art for young people. New York: Abrams (third edition).
3.Rahmnan, M.H.A. (1971). Τα μεγάλα μουσεία του κόσμου: Κάιρο – Αιγυπτιακό Μουσείο. Αθήνα: Mondadori – Φυτράκης.
 
 2 / 37