ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
14
Ζωγραφική
Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ (THE ART OF PAINTING)
Γιαν Βερμέερ (Johannes Vermeer), ζωγράφος, 1632-1675
 
Υλικό: λάδι σε μουσαμά
Έτος δημιουργίας: 1670 περίπου
Τόπος διατήρησης: Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη, Αυστρία
Διαστάσεις: 120 ? 100 εκ.
 
  
 
Βιογραφικό:
Ο Γιαν Βερμέερ ήταν Ολλανδός ζωγράφος. Το 1655 ανέλαβε το πανδοχείο και το εμπόριο τέχνης του πατέρα του. Το 1653 έγινε δεκτός ως ζωγράφος στη συντεχνία του Αγίου Λουκά. Παρόλο που έχουν βρεθεί ελάχιστα έργα του μέχρι σήμερα, αναγνωρίστηκε ως μοναδικό φαινόμενο από καλλιτέχνες και συγγραφείς, όπως ο Γκοτιέ, ο Ρενουάρ και ο Βαν Γκογκ. Στα έργα του μπορεί κανείς να διαπιστώσει μια εκπληκτική δεξιοτεχνία. Τα θέματά του, τα οποία αντλούσε από την απλή ζωή, θυμίζουν φωτογραφική αναπαράσταση ενός καθημερινού στιγμιότυπου. Χαρακτηρίζονται από την καθαρότητα της φόρμας και του όγκου, την απλότητα και τη σαφήνεια της σύνθεσης, την αίσθηση της ηρεμίας και της περισυλλογής. Το φως συνήθως μπαίνει πλάγια στους πίνακές του (από τα αριστερά), ενώ τα πρόσωπα παρουσιάζονται βυθισμένα στον εσωτερικό τους κόσμο. Ο Βερμέερ επηρεάστηκε από την ιταλική και την ολλανδική ζωγραφική, καθώς και από διάφορους καλλιτέχνες, όπως ο Ρέμπραντ. Έργα του είναι: «Ο Χριστός στο σπίτι της Μάρθας και της Μαρίας» και «Η Άρτεμη και οι νύμφες της».
 
Παρουσίαση του έργου:
Η ολλανδική τέχνη του 17ου αιώνα συνδέθηκε με την ηθογραφία*. Ο Γιαν Βερμέερ, ο σημαντικότερος ζωγράφος αυτού του είδους, ζωγράφιζε εσωτερικά σπιτιών της μέσης αστικής τάξης της Ολλανδίας. «Η τέχνη της ζωγραφικής» είναι από τα γνωστότερα έργα του.
Μια κουρτίνα, πάνω στην οποία δεν μπορούμε να διακρίνουμε τι απεικονίζεται, έχει τραβηχτεί, για να μας αποκαλύψει τη σκηνή. Στα δεξιά ο ζωγράφος, που φορά ρούχα του ύστερου Μεσαίωνα και έχει στραμμένη την πλάτη του στον θεατή, απεικονίζεται μπροστά στο καβαλέτο του να ακουμπά το χέρι με το πινέλο πάνω στον χάρακα, για να ζωγραφίσει με το χέρι σταθερό. Εντούτοις, δε ζωγραφίζει! Απεικονίζεται σε μια στιγμή παρατήρησης ή έμπνευσης. Στον καμβά μπροστά του είναι ήδη τελειωμένο το δάφνινο στεφάνι που στέφει το μοντέλο του.
Το μοντέλο, αριστερά, φορά σύγχρονα ρούχα της εποχής του Βερμέερ, ενώ έχει ριγμένο στον ώμο της έναν κλασικό μανδύα. Έχει στραμμένη την πλάτη της προς τον ζωγράφο και κρατά μια τρομπέτα και έναν τόμο του Θουκυδίδη. Το στεφάνι στο κεφάλι, η τρομπέτα και το βιβλίο είναι χαρακτηριστικά που συνδέονται με τη μούσα Κλειώ, δηλαδή τη μούσα της Ιστορίας. Ένα αδιόρατο χαμόγελο ζωγραφίζεται στο πρόσωπό της, ενώ τα μάτια της, χαμηλωμένα, πέφτουν πάνω στο τραπέζι με τα αντικείμενα, ανάμεσα στα οποία αναγνωρίζουμε ένα βιβλίο και μια μάσκα. Το μοντέλο, έτσι όπως μας αποκαλύπτεται από την ανοιγμένη κουρτίνα, λούζεται στο φως από μια πηγή φωτός στα αριστερά, που έρχεται πιθανόν από ένα παράθυρο.
Στον τοίχο απέναντι βρίσκεται κρεμασμένος ένας χάρτης της Ολλανδίας πριν από τη διαίρεσή της, έτσι όπως συνηθιζόταν ως διακόσμηση στα σπίτια της εποχής. Από την οροφή κρέμεται ένας περίτεχνος πολυέλαιος. Τα ξύλα της οροφής, αλλά κυρίως το δάπεδο αποδίδουν με την προοπτική τους τον ζωγραφικό χώρο. Σε όλο τον πίνακα σκοτεινές και φωτεινές περιοχές διαδέχονται η μία την άλλη.
Πολλοί μελετητές έχουν ασχοληθεί με το αλληγορικό νόημα του πίνακα, το οποίο όμως στην πραγματικότητα παραμένει άγνωστο. Ορισμένοι θεωρούν ότι το μοντέλο συμβολίζει τη Φήμη. Ο καλλιτέχνης έχει ζωγραφίσει ήδη ένα δάφνινο στεφάνι, ενώ βρίσκεται σε μια στιγμή παρατήρησης και περισυλλογής. Έτσι, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ο καλλιτέχνης ζωγραφίζει το στεφάνωμα των δικών του φιλοδοξιών, το στεφάνι της δόξας που ονειρεύεται για τον εαυτό του.
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Ηθογραφία:
Πρόκειται για ζωγραφική που παρουσιάζει σκηνές από την καθημερινή ζωή, από τα ήθη και τα έθιμα ενός τόπου.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Τι έχετε να παρατηρήσετε για τον χώρο μέσα στο εικονιζόμενο δωμάτιο;
 
2. Τι έχετε να παρατηρήσετε για τα φώτα και τις σκιές στον πίνακα;
 
3. Τι νομίζετε ότι συμβολίζουν τα αντικείμενα πάνω στο τραπέζι;
 
4. Γιατί ο ζωγράφος απεικονίζεται να ζωγραφίζει ένα μοντέλο με τα χαρακτηριστικά μιας μούσας, της Κλειούς;
 
5. Αν δε βλέπαμε το μοντέλο και βλέπαμε μόνο την κουρτίνα και τον ζωγράφο να ζωγραφίζει μπροστά στο καβαλέτο του, τι συμπεράσματα θα βγάζαμε για το έργο;
 
6. Ποιες λεπτομέρειες του έργου σάς εντυπωσιάζουν;
 
7. Θα θέλατε να περπατήσετε μέσα σ’ αυτόν τον χώρο; Πού θα στεκόσαστε; Προς τα πού θα κατευθυνόσαστε;
 
8. Πιστεύετε ότι ο ζωγράφος πέτυχε τον σκοπό του, να μας «μιλήσει» δηλαδή για την τέχνη της ζωγραφικής;
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1.  Δημιουργήστε με την τεχνική του κολάζ ένα έργο του οποίου το θέμα να εκτυλίσσεται σε ένα δωμάτιο.
2. Σκεφτείτε ένα θέμα που να πραγματεύεται μια σπουδαία ιδέα: την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την τιμιότητα κτλ. Προσπαθήστε να αποδώσετε το θέμα ζωγραφικά.
3.  Με αφορμή τον τίτλο του έργου συζητήστε για τη θέση της τέχνης στη σημερινή κοινωνία και στον μελλοντικό κόσμο.
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Bonafoux, P. (1992). Vermeer. Paris: Chene.
2.Cole, A. (1993). Προοπτική. Αθήνα: Δεληθανάσης – Ερευνητές.
3.Lucie-Smith, E. (1992). Παγκόσμια Ιστορία Τέχνης και Πολιτισμού. Αθήνα: Άλμπατρος.
4.Nash, J. (1991). Vermeer. London, Amsterdam, Scala: Risksmuseum Foundation.
5.Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα, τόμος 14. Αθήνα: Πάπυρος.
 
 14 / 37