Υλικό: ελαιογραφία σε μουσαμά Έτος δημιουργίας: 1884-1886 Τόπος διατήρησης: Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου, Η.Π.Α. Διαστάσεις: 308 x 207 εκ.
Βιογραφικό:
Ο Ζορζ-Πιερ Σερά ήταν Γάλλος νεοϊμπρεσιονιστής* ζωγράφος. Ο πρώιμος θάνατός του, σε μια κρίσιμη φάση για την εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης, δεν τον άφησε να ολοκληρώσει το έργο του. Μέσα από τους πίνακές του όμως διαφαίνονται οι κατευθύνσεις που θα ακολουθούσε η τέχνη του 20ού αιώνα. Ο Σερά επηρεάστηκε από τη θεωρία για τις χρωματικές αντιθέσεις και τη διάσπαση του φωτός στα συστατικά του χρώματα. Επεξεργάστηκε έτσι την τεχνική του πουαντιγισμού*, που ο ίδιος αποκαλούσε ντιβιζιονισμό*, στην οποία (τεχνική) τα χρώματα της φύσης αναλύονται στις συστατικές τους αποχρώσεις με μικρές πινελιές, αφήνοντας το μάτι να ανασυνθέσει τις αποχρώσεις αυτές σε ένα ενιαίο οπτικό σύνολο. Ενώ παλαιότερα οι ιμπρεσιονιστές επιδίωκαν να αποδώσουν στα έργα τους την εντύπωση μιας φευγαλέας στιγμής ή να δημιουργήσουν ένα έργο μέσα σε ένα απόγευμα, ο Σερά έφτιαχνε προσεκτικά πολλά προσχέδια πριν από το τελικό έργο. Σκοπός του Σερά ήταν η διατήρηση της αυθεντικότητας και της ζωντάνιας των φυσικών χρωμάτων και η δημιουργία ενός «επιστημονικού ιμπρεσιονισμού». Γνωστά έργα του είναι «Οι κολυμβητές της Ανσιέρ» και η «Παρέλαση».
Παρουσίαση του έργου:
Ο Σερά σ’ αυτό το έργο του, το οποίο θεωρείται ένα από τα πιο αξιόλογα του 19ου αιώνα, δούλεψε με καινοτόμους τεχνικές για την εποχή του.
Σε έναν μεγάλο καμβά ο καλλιτέχνης απεικόνισε κατοίκους της πόλης να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους στο πάρκο, στο νησί Γκραντ Ζατ του ποταμού Σηκουάνα, ένα ηλιόλουστο κυριακάτικο απόγευμα. Βλέπουμε ανθρώπους να περπατούν κάτω από τα δέντρα σε ζευγάρια, με την οικογένεια ή με τα παιδιά τους, να ξεκουράζονται, να κάνουν βαρκάδα, να ψαρεύουν. Ο Σερά απεικόνισε τη μεσαία αστική τάξη του Παρισιού, ένα θέμα που αναπαριστούσαν συχνά οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι. Αυτό που μας κάνει εντύπωση στον πίνακα είναι ότι οι άνθρωποι, στον δημόσιο αυτόν χώρο, δεν επικοινωνούν μεταξύ τους, οι ανθρώπινες φιγούρες είναι στατικές, μοιάζουν «παγωμένες» στον χρόνο, παραδομένες στις σκέψεις τους.
Οι παραδοσιακές ζωγραφικές αξίες, όπως η προοπτική, το σχέδιο και η αρμονική σύνθεση, δεν αναιρούνται από τον Σερά, παρά την καινοτόμο τεχνική που χρησιμοποιεί. Όλα υπόκεινται σε αυστηρούς κανόνες, υπάρχει ισορροπία και τίποτα δεν είναι τυχαίο.
Ο Σερά επικεντρώθηκε και μελέτησε ζητήματα όπως το φως, το χρώμα και η φόρμα. Προσπάθησε να εφαρμόσει μια νεοανακαλυφθείσα οπτική τεχνική και τις χρωματικές θεωρίες για να αποδώσει το θέμα του. Χωρίς να χρησιμοποιήσει περιγράμματα, παρέθεσε μικρές και ακριβείς πινελιές-κουκκίδες (όπως ένα ψηφιδωτό) διαφορετικού χρώματος, τη μία κοντά στην άλλη, στην κατάλληλη θέση, έτσι ώστε να αναμειγνύονται οπτικά, όταν ο θεατής βλέπει το έργο από απόσταση. Επισκέφθηκε το νησί Γκραντ Ζατ πολλές φορές, έκανε 23 προσχέδια και 38 σπουδές λαδιού, έτσι ώστε να τελειοποιήσει τις μορφές και να προετοιμάσει με τάξη το τελικό του έργο.
Καλλιτεχνικό κίνημα του τέλους του 19ου αιώνα καθοδηγούμενο από τον Ζορζ Σερά και τον Πολ Σινιάκ (Paul Signac), οι οποίοι πρώτοι εφάρμοσαν στα έργα τους τις θεωρίες για το χρώμα. Το κίνημα αυτό ήταν στενά συνδεδεμένο με τον ιμπρεσιονισμό, αλλά τα έργα των νεοiμπρεσιονιστών ήταν πιο αυστηρά.
Ντιβιζιονισμός (divisionisme):
Από τη γαλλική λέξη «division», η οποία σημαίνει διαίρεση.
Πουαντιγισμός (pointillisme):
Από τη γαλλική λέξη «point», που σημαίνει κουκκίδα ή στίγμα.
Μπορούμε να φανταστούμε το έργο του Σερά σαν έναν κάνναβο με οριζόντιες και κάθετες γραμμές, οι οποίες αποπνέουν αυστηρότητα και γαλήνη. Οριζόντιες γραμμές μάς δίνουν οι μορφές που κάθονται ή ξαπλώνουν ελαφρά, οι σκιές από τα πρόσωπα ή τα πράγματα, το επίπεδο της χλόης, οι βάρκες στο νερό, η απέναντι ακτή πίσω από την πρασινάδα των δέντρων κ.ά. Κάθετες γραμμές έχουμε από τις όρθιες φιγούρες, τα δέντρα, τα πανιά ή τα φουγάρα των σκαφών κ.ά. Οι ανθρώπινες φιγούρες, τα ζώα ή τα αντικείμενα έχουν σχεδιαστεί με βάση γεωμετρικά σχήματα. Οι χρωματικές πινελιές μοιάζουν να είναι τοποθετημένες με ακρίβεια. Απόκρυψη
4. Ποια είναι η δομή της σύνθεσης (προοπτική, επίπεδα κτλ.);
Ο Σερά στο έργο αυτό έχει χρησιμοποιήσει έντονα την προοπτική, γεγονός που επιβεβαιώνεται, εάν προσέξουμε την τοποθέτηση των προσώπων στον χώρο του πίνακα.
Στο πρώτο επίπεδο τα μικρά ζώα προσδιορίζουν την κλίμακα μέσα στον πίνακα. Σ’ αυτό το πρώτο επίπεδο, που διαχωρίζεται από τα υπόλοιπα με τη σκούρα καμπυλόγραμμη σκιά, έχουμε κυρίως δύο ομάδες ανθρώπων. Το πρόσωπο της όρθιας γυναικείας φιγούρας σχηματίζει μια νοητή διαγώνιο που καταλήγει στην ξαπλωμένη αντρική φιγούρα με την πορτοκαλιά μπλούζα. Οι φιγούρες που απεικονίζονται μπροστά είναι μεγαλύτερες από τις φιγούρες πίσω.
Οι καθιστές, αλλά και οι όρθιες φιγούρες που φορούν ρούχα σε έντονο πορτοκαλί χρώμα οριοθετούν μικρές τριγωνικές περιοχές έως το τέλος του πίνακα. Απόκρυψη
5. Ποια χρώματα κυριαρχούν στο έργο; Πώς είναι τοποθετημένα; Πώς είναι τα χρώματα στις σκιές; Πώς είναι στα φωτεινά μέρη;
Τα χρώματα που κυριαρχούν στον πίνακα του Σερά είναι το κίτρινο-πορτοκαλί και το μπλε-πράσινο. Υπάρχουν και άλλα πιο σκούρα ή πιο φωτεινά χρώματα, τα οποία ο καλλιτέχνης δημιουργεί με μικρές κηλίδες διαφορετικών χρωμάτων. Στις σκιές δεν κυριαρχεί το μαύρο αλλά σκούρα, καθαρά χρώματα, όπως το μπλε, το πράσινο κ.ά. Απόκρυψη
6. Για ποιον λόγο νομίζετε ότι ο Σερά επέλεξε να απεικονίσει το συγκεκριμένο μέρος;
Αγαπημένα θέματα των ιμπρεσιονιστών καλλιτεχνών ήταν η απεικόνιση σκηνών διασκέδασης, ξεγνοιασιάς και ξεκούρασης της αστικής τάξης του Παρισιού. Το συγκεκριμένο μέρος, λίγο έξω από την πολύβουη και πυκνοκατοικημένη πόλη, συνδυάζει το υγρό στοιχείο με τη χλόη και τα δέντρα, κυρίως όμως διαθέτει το επιθυμητό φως. Απόκρυψη
7. Ενώ όλα στη εικόνα είναι, με μια πρώτη ματιά, ακίνητα, υπάρχουν ορισμένες κινήσεις. Μπορείτε να τις προσδιορίσετε;
Το σκυλί στο πρώτο επίπεδο που τρέχει προς κάποια κατεύθυνση, το κοριτσάκι με το άσπρο φόρεμα που βηματίζει προς το μέρος του θεατή, το κοριτσάκι που τρέχει στο βάθος, ο καπνός που βγαίνει από τα σκάφη, οι κωπηλάτες. Απόκρυψη
8. Περιγράψτε τα ρούχα των κυριών. Ποια η διαφορά τους με τα σημερινά ρούχα;
Τα ρούχα των κυριών της εποχής, αν και μοιάζουν κομψά, είναι άβολα, ενδεικτικά της συντηρητικής εποχής στην οποία ανήκουν. Οι γυναίκες κρατούν ομπρέλα και φορούν καπέλο, ακόμη και κάτω από τη σκιά, για να έχουν λευκό δέρμα, όπως επιτάσσει η αισθητική της εποχής. Οι γυναίκες σήμερα, σε μια ανάλογη δραστηριότητα, θα φορούσαν άνετα ρούχα, που δίνουν ελευθερία κινήσεων. Απόκρυψη
9. Πώς θα αναπαριστούσατε εσείς ένα κυριακάτικο απόγευμα στη σύγχρονη εποχή;
Το κυριακάτικο απόγευμα είναι ξεκούραστο, ευχάριστο και διαφορετικό από τα απογεύματα των άλλων ημερών. Ορισμένες φορές όμως είναι και περίοδος περισυλλογής και ίσως μελαγχολίας για το Σαββατοκύριακο που πέρασε και για τη νέα εβδομάδα που έρχεται. Απόκρυψη
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Ζωγραφίστε με την τεχνική του πουαντιγισμού ένα τοπίο ή μία ανθρώπινη φιγούρα.
2. Ενημερωθείτε για τις επιστημονικές θεωρίες γύρω από το χρώμα. Αντλώντας πληροφορίες από το βιβλίο της Φυσικής (οπτική), κάντε μια παρουσίαση και εκτενέστερη ανάλυση αυτών των θεωριών.
3. Γράψτε και παρουσιάστε στην τάξη μια εργασία για τα έργα του Σερά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Gombrich, Ε.Η. (1998). Το χρονικό της τέχνης. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.