ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
14
Ζωγραφική
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ
Χαράλαμπος Παχής, ζωγράφος, 1844-1891
 
Υλικό: ελαιογραφία σε μουσαμά
Έτος δημιουργίας: 1875-1880
Τόπος διατήρησης: Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα
Διαστάσεις: 61 ? 50 εκ.
 
  
 
Βιογραφικό:
Ο Χαράλαμπος Παχής ήταν Κερκυραίος ζωγράφος, που έζησε τον 19ο αιώνα. Σπούδασε στην Ακαδημία του Άγιου Λουκά στη Ρώμη. Ζωγράφιζε κυρίως προσωπογραφίες, τοπία και ηθογραφικές σκηνές. Από τα κυριότερα έργα του είναι ο «Απαγχονισμός του Πατριάρχου», το «Αρκάδι», η «Παναγία των ξένων», η «Προσωπογραφία του Καποδίστρια» και σε σχέδιο η «Κρίση του Σολομώντα». Στα έργα του είναι εμφανής η επίδραση της ιταλικής τέχνης, σε συνδυασμό με τη χρησιμοποίηση λαϊκών στοιχείων. Αργότερα επικρατούν οι παραδοσιακοί ιταλικοί τύποι στα έργα του, όπως στο «Αρκάδι» και στις προσωπογραφίες του. Στις ηθογραφίες* του όμως, όπως στην «Πρωτομαγιά», τα τοπικά λαϊκότροπα στοιχεία είναι πιο έντονα. Στο «Άσυλο τέχνης» στην Αθήνα έγινε έκθεση των έργων του το 1929.
 
Παρουσίαση του έργου:
Η «Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα» αποτελεί χαρακτηριστικό έργο της Επτανησιακής Σχολής* του 19ου αιώνα. Μ’ αυτή την εντυπωσιακή για τη ζωντάνια και την εύγλωττη παραστατικότητά της ελαιογραφία ο ζωγράφος απεικονίζει τα ήθη και τα έθιμα του τόπου του την εποχή μετά την ένωση (1864) της Επτανήσου με την Ελλάδα. Σε πρώτο πλάνο παρουσιάζονται δύο ομάδες ανθρώπων: οι μουσικοί, λουσμένοι στο φως, και οι κτηνοτρόφοι, στη σκιά, μπροστά σε ένα «Ζυθοπνευματοπωλείον». Η σκηνή διαδραματίζεται σε κεντρικό δρόμο της Κέρκυρας, όπου τα ψηλά κτίρια με τις καμάρες δημιουργούν έντονα σχεδιαστική προοπτική και βάθος στο έργο. Η ψευδαίσθηση του βάθους εντείνεται με τα αχνά χρωματισμένα τελευταία κτίρια. Οι μουσικοί φορούν μαντίλια και ζωνάρια, σύμβολα παλικαριάς, και ένας από αυτούς κρατά στα χέρια του ένα μικρό στολισμένο κυπαρίσσι σαν γαϊτανάκι. Οι κτηνοτρόφοι δίπλα τους φορούν κόκκινα φέσια και τσαρούχια, και ένας από αυτούς κουβαλά στον ώμο του ένα δοχείο για το γάλα, για να μη μείνει στον θεατή καμία αμφιβολία για το επάγγελμά τους. Οι φιγούρες των παιδιών, που πλαισιώνουν τις παρέες και κοιτούν εκστατικά τους μουσικούς, είναι αινιγματικές, γιατί μοιάζουν μάλλον με νάνους. Ίσως περιγράφουν συγκεκριμένους, γνωστούς τύπους του νησιού. Ενδιαφέρον ακόμη έχει η φιγούρα στο βάθος, με το ημίψηλο καπέλο και το παρασόλι.
Η τεχνική της ελαιογραφίας (που χρησιμοποιείται πλέον αντί της καθιερωμένης παλαιότερα αυγοτέμπερας) δίνει ιδιαίτερες δυνατότητες λεπτότητας και ευαισθησίας. Το λαμπερό φως της άνοιξης ταιριάζει με την πανηγυρική και θεατρική ατμόσφαιρα του έργου. Ο Παχής έχει επιμεληθεί ιδιαίτερα την πολυπρόσωπη αυτή σύνθεση, όσον αφορά τον πλούτο των λεπτομερειών, την καθαρότητα των μορφών και των χρωμάτων, την ακρίβεια του σχεδίου. Όσον αφορά τα επίπεδα των κτιρίων και τις πολυπρόσωπες ομάδες, έχουν δοθεί δεξιοτεχνικές λύσεις. Οι πολλές λεπτομέρειες δίνουν τη θέση τους σε μεγάλες κενές επιφάνειες, με τις οποίες ανασαίνει το έργο (πρόσοψη κτιρίων, ουρανός, επιφάνεια δρόμου). Οι πολύχρωμες κορδέλες από το γαϊτανάκι «παίζουν» με την επιγραφή του χρωματοπωλείου, ο μουσικός με το τρίγωνο συνομιλεί με το σκιασμένο πρόσωπο στο άνοιγμα της πόρτας και υπάρχουν και άλλες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Επιμέρους εικόνες και όμορφα στιγμιότυπα περιμένουν τον προσεκτικό θεατή να τα απολαύσει σε ένα τόσο πλούσιο φορητό έργο μικρών διαστάσεων. Παρά την έντονη ιταλική επίδραση, το έργο αποτυπώνει την παραδοσιακή κερκυραϊκή Πρωτομαγιά του 19ου αιώνα.
Ο πίνακας αυτός είναι ένας πραγματικός θησαυρός ελληνικών λαογραφικών πληροφοριών για την αστικοποιημένη επτανησιακή κοινωνία. Εντυπωσίασε και στην εποχή του τους Ευρωπαίους, όταν ο Παχής συμμετείχε σε παγκόσμια έκθεση στο Παρίσι (1878).
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Επτανησιακή Σχολή:
Η μία από τις δύο σχολές που κυριαρχούν στην ελληνική τέχνη του 18ου και 19ου αιώνα. Η άλλη είναι η Σχολή του Μονάχου, η οποία είναι επηρεασμένη από τη γερμανική παράδοση, σε αντίθεση με την Επτανησιακή Σχολή, που έχει επηρεαστεί από τα ιταλικά πρότυπα. Οι Επτανήσιοι καλλιτέχνες επιδίδονται στην τεχνική της ελαιογραφίας και στη θρησκευτική ζωγραφική, φτιάχνοντας προσωπογραφίες, τοπιογραφίες, νεκρή φύση, ηθογραφίες και αναπαριστώντας μυθολογικά θέματα.
Ηθογραφία:
Η απεικόνιση των ηθών, των εθίμων και γενικότερα του τρόπου ζωής ενός λαού.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Περιγράψτε τον χώρο στον οποίο διαδραματίζεται το έργο.
 
2. Περιγράψτε τις δύο ομάδες των ανθρώπων που βρίσκονται στο προσκήνιο. Πώς είναι ντυμένοι; Τι κάνουν όλοι μαζί; Τι κάνει ο καθένας μόνος του; Πώς είναι και τι κάνουν τα παιδιά;
 
3. Παρατηρήστε και περιγράψτε ενδιαφέρουσες δευτερεύουσες λεπτομέρειες που εμπλουτίζουν το έργο.
 
4. Μετρήστε τα πρόσωπα του έργου.
 
5. Ποιες γυναικείες φιγούρες απεικονίζονται στο έργο και γιατί είναι λίγες σε σχέση με τις αντρικές;
 
6. Από πού συμπεραίνουμε ότι στο έργο απεικονίζεται μια μέρα γιορτής;
 
7. Από ποια στοιχεία του πίνακα αποκομίζουμε την εντύπωση πως πρόκειται για μια ανοιξιάτικη μέρα; (Είναι Πρωτομαγιά.)
 
8. Δύο από την παρέα των μουσικών κοιτούν τον θεατή. Γιατί;
 
9. Τι είδους αισθήματα αποπνέει το έργο;
 
10. Ποιο είναι το μήνυμα που μεταφέρει το έργο;
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Με την ευκαιρία της Πρωτομαγιάς στήστε ένα γαϊτανάκι, χορέψτε και τραγουδήστε παραδοσιακά τραγούδια.
2. Βρείτε και περιγράψτε ή αναπαραστήστε έθιμα του τόπου σας.
3. Κάντε μια εργασία στην οποία θα συγκρίνετε την Επτανησιακή Σχολή με τη Σχολή του Μονάχου.
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Εθνική Πινακοθήκη: 100 χρόνια (1999). Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη.
2.Λυδάκης, Σ. (1976). Η ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής (16ος-20ός αιώνας). Οι Έλληνες ζωγράφοι (τόμος 3). Αθήνα: Μέλισσα.
3.Μισιρλή, Ν. (1993). Ελληνική ζωγραφική, 18ος-19ος αιώνας. Αθήνα: Αδάμ.
4.Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα, τόμος 48. Αθήνα: Πάπυρος.
5.Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη. Αθήνα: Νίκας και ΣΙΑ Ε.Ε.
 
 14 / 30