Υλικό: λάδι σε μουσαμά Έτος δημιουργίας: 1913 Τόπος διατήρησης: Μουσείο Σόλομον Ρ. Γκούγκενχαϊμ, Νέα Υόρκη, Η.Π.Α. Διαστάσεις: 40 ? 46 εκ.
Βιογραφικό:
Ο Φραντς Μαρκ γεννήθηκε στο Μόναχο το 1880. Θεωρείται πρωτοπόρος για τη γέννηση της αφηρημένης τέχνης στις αρχές του 20ού αιώνα και σημαντική προσωπικότητα για το κίνημα του εξπρεσιονισμού. Ταξίδεψε αρκετές φορές στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή με τα έργα του Πολ Γκογκέν (Ρ. Gauguin), του Βαν Γκογκ (Van Gogh), και των ιμπρεσιονιστών. Θεωρείται συνιδρυτής του «Γαλάζιου Καβαλάρη»* (Der Blaue Reiter). Ο Mαρκ ονειρευόταν έναν καλύτερο κόσμο και πάντα έψαχνε μέσα από τη ζωγραφική του την «εσωτερική αλήθεια» των πραγμάτων και τη «μυστική εσωτερική» δομή του πίνακα. Στα έργα του κυριαρχούν οι μορφές αλόγων και άλλων ζώων. Δημιούργησε ριζοσπαστικές συνθέσεις και έκανε τολμηρά πειράματα με το χρώμα.
Παρουσίαση του έργου:
Στο συγκεκριμένο έργο ο Φραντς Μαρκ έψαχνε να βρει συμβολικές φόρμες προκειμένου να αναπαραστήσει τα συναισθήματα που μπορεί να δημιουργεί στον θεατή ο κόσμος των ζώων. Προσπάθησε να μεταδώσει έναν οργανικό ρυθμό που υπάρχει και ενώνει όλα τα πράγματα.
Στον πίνακα απεικονίζονται δύο άλογα, ένα μεγάλο ξαπλωμένο και ένα μικρότερο όρθιο, καθώς και ο περιβάλλων χώρος. Υπάρχει επίσης ένα δέντρο πίσω αριστερά. Το ξαπλωμένο άλογο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του πίνακα. Τα κύρια μορφολογικά χαρακτηριστικά του έργου είναι ότι έχουν αφαιρεθεί από το σχέδιο όλες οι λεπτομέρειες και κυριαρχούν οι έντονες, μεγάλες και απλές γεωμετρικές φόρμες. Υπάρχουν επίσης έντονα περιγράμματα με σκούρο χρώμα και αντιθέσεις με σκούρους και ανοιχτούς τόνους. Διακρίνονται εμφανώς οι πινελιές και οι κινήσεις των χεριών του καλλιτέχνη. Τα χρώματα του πίνακα δεν είναι φυσικά, αλλά έντονα, αυθαίρετα και συμβολικά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν η επίπεδη σύνθεση του πίνακα και ο τρόπος με τον οποίο ενοποιούνται μέσω των γραμμών και των φορμών τα άλογα με το περιβάλλον. Στη σύνθεση διακρίνουμε καθαρά τις καμπύλες στα περιγράμματα των αλόγων. Το κύριο χαρακτηριστικό του έργου είναι η ενότητα (που προκύπτει μέσα από την αντίθεση) ανάμεσα στις μεγάλες γεωμετρικές φόρμες, στις καμπύλες και στις διαγώνιες ευθείες γραμμές. Εάν έλειπαν τα κεφάλια των δύο ζώων, θα μπορούσε να είναι ένα καθαρά αφηρημένο έργο. Ο τίτλος του έργου, «Άλογο που ονειρεύεται», φανερώνει την ιδιαίτερη αξία που δίνει στα ζώα ο καλλιτέχνης. Εδώ τα άλογα είναι το κεντρικό και μοναδικό του θέμα. Ενδιαφέρουσα είναι η κίνηση του κεφαλιού του μικρότερου αλόγου, που ακουμπά απαλά στο ξαπλωμένο άλογο, σχηματίζοντας μια αρμονική καμπύλη. Η σχέση τους μπορεί να είναι σχέση μητέρας και πουλαριού. Μπορεί το όνειρό της να είναι το πουλάρι της. Το έργο είναι έντονα αφαιρετικό και δημιουργεί στον θεατή ανάμεικτα συναισθήματα: ένταση με τις γραμμές και τα χρώματα, ηρεμία με το ξαπλωμένο άλογο.
ΓΩΣΣΑΡΙ
«Ο Γαλάζιος Καβαλάρης» (Der Blaue Reiter):
Όνομα που υιοθετήθηκε από μια πρωτοποριακή ομάδα εξπρεσιονιστών καλλιτεχνών στο Μόναχο το 1911. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από τον Βασίλι Καντίνσκι, τον Φραντς Μαρκ, τον Αουγκούστ Μάκε κ.ά. και η ονομασία του κινήματος προήλθε από τον τίτλο ενός πίνακα του Καντίνσκι. Ο «Γαλάζιος Καβαλάρης» δεν ήταν επίσημη ομάδα με μανιφέστο, αλλά μάλλον ένα μεταβαλλόμενο δίκτυο από καλλιτέχνες που εξέθεταν μαζί τα έργα τους και μοιράστηκαν ιδέες όπως την ενοποίηση όλων των τεχνών. Συμπεριέλαβαν στο κίνημά τους όχι μόνο ζωγράφους και γλύπτες, αλλά και μουσικούς, συνθέτες, συγγραφείς, αρχιτέκτονες και σχεδιαστές. Δήλωναν την επιθυμία τους να καταφέρουν «να δουν πίσω από αυτό που φαίνεται στην πραγματικότητα».
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Πόσα ζώα απεικονίζονται στον πίνακα; Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση τους;
2. Ποια στοιχεία από τον περιβάλλοντα χώρο μπορείτε να διακρίνετε;
Το έργο είναι επίπεδο, δεν υπάρχει προοπτική. Ο χώρος μπροστά από το ξαπλωμένο άλογο, το πίσω άλογο και το δέντρο διαμορφώνουν μια απλή σχεδιαστική προοπτική. Ο καλλιτέχνης δεν ενδιαφέρεται ιδιαιτέρως να αποδώσει το βάθος, αλλά έναν ενοποιημένο χώρο. Απόκρυψη
4. Ποια αισθήματα σας δημιουργεί η παρατήρηση αυτού του έργου; Τι ρόλο παίζουν τα χρώματα στην ατμόσφαιρα που δημιουργεί το έργο;
Συμβαίνουν δύο γεγονότα. Ένα είναι η μορφική πρόταση, η μορφική επεξεργασία του θέματος με το προσωπικό ύφος και την τεχνική του Μαρκ. Ένα δεύτερο είναι το ίδιο το θέμα: είναι απλώς μια αφορμή ή αξίζει ο θεατής να ασχοληθεί με τα δύο άλογα και να αναρωτηθεί τι κάνουν, γιατί είναι εκεί, τι κάνει το μικρότερο άλογο σκυμμένο επάνω στο άλλο, ποια είναι η σχέση μεταξύ τους, ποια είναι η σχέση τους με το περιβάλλον, τι μας διηγείται ιστορικά το έργο; Απόκρυψη
6. Νομίζετε ότι το έργο αυτό ο Mαρκ το ζωγράφισε στο ύπαιθρο, στο εργαστήριό του ή είναι δημιούργημα της φαντασίας του;
Τα ζώα ασκούσαν στον Μαρκ μια βαθιά γοητεία. Πίστευε ότι υπάρχει μια δυναμική σύνδεση μεταξύ των ζώων, των ανθρώπων και του φυσικού κόσμου που μοιράζονται. Ωθούμενος από την επιθυμία του να κατανοήσει το πνεύμα που κινεί την ανθρώπινη ύπαρξη, ο Mαρκ παρατήρησε το άλογο και τη σχέση του με τη φύση, για να κατανοήσει καλύτερα την ίδια την ανθρώπινη φύση. Θεωρούσε τα ζώα ανώτερα και ομορφότερα από τους ανθρώπους, σύμβολα της φύσης και αγγελιοφόρους ενός υψηλότερου πνευματικού κόσμου. Απόκρυψη
9. 9. Τι νομίζετε ότι ενδιέφερε περισσότερο τον καλλιτέχνη στο συγκεκριμένο έργο; Η πιστή αναπαράσταση της πραγματικότητας (αναλογίες, ακρίβεια, πιστότητα κτλ.) ή η αίσθηση της αθωότητας και της γαλήνης; Από ποια στοιχεία το συμπεραίνετε;
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Επιλέξτε μία φωτογραφία από ένα αγαπημένο σας ζώο. Αφού αναλύσετε και κατανοήσετε το έργο του Mαρκ και τη θεωρία του, προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα δικό σας εξπρεσιονιστικό έργο με πρωταγωνιστή το ζώο που έχετε επιλέξει (χρήση έντονου χρώματος και απλοποιημένου ή στιλιζαρισμένου περιγράμματος).
2. Ζωγραφίστε ένα θέμα από τη φύση, όχι απόλυτα ρεαλιστικό, με την προϋπόθεση να χρησιμοποιήσετε αυθαίρετα τα χρώματα και να απεικονίσετε έναν συμβολισμό ή να εκφράσετε ένα συναίσθημα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Mac Robinson (1963). The Little Library of Art, «Franz Marc: Paintings». London: Methuen.
2.Murrel, S. (ed) (1998). Art: A world history. London: Dorling Kindersley.
3.Ρηντ, Χ. (1974). Ιστορία της μοντέρνας ζωγραφικής. Αθήνα: Υποδομή.
4.Χαραλαμπίδης, Α. (1994). Η τέχνη του 20ού αιώνα (τόμος 1). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
5.Χόνορ, Χ. και Φλέμινγκ, Τζ. (1991). Ιστορία της τέχνης (τόμος 4). Αθήνα: Υποδομή.