 |
||||||||
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ |
||||||||
| ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ | ||||||||
| 21 | ||||||||
| Ζωγραφική | ||||||||
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ ΚΑΙ ΑΡΕΤΟΥΣΑ |
||||||||
Θεόφιλος Γ. Χατζημιχαήλ, ζωγράφος, 1871-1934 |
||||||||
| ||||||||
 | ||||||||
| Βιογραφικό: | ||||||||
| Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ ήταν λαϊκός αυτοδίδακτος ζωγράφος από τη Μυτιλήνη. Δεκαέξι ετών πήγε στη Σμύρνη, όπου εργάστηκε ως πλανόδιος λαϊκός ζωγράφος τοιχογραφιών με ταπεινές οικονομικές απαιτήσεις. Έζησε και δημιούργησε επίσης στην περιοχή του Βόλου. Η ζωή του χαρακτηρίζεται από την απλότητα και την ειλικρίνεια του συναισθήματος. Τα θέματά του είναι ιστορικά, θρησκευτικά, ηθογραφικά κ.ά., τα οποία απέδωσε με την απλοϊκότητα του αυτοδίδακτου, αλλά κυρίως με τη δύναμη του πηγαίου ταλέντου του. Ο Θεόφιλος έφτιαχνε τα χρώματα μόνος του από φυσικά υλικά. Ο κριτικός τέχνης Ε. Τεριάντ ήταν κυρίως εκείνος που εκτίμησε ιδιαίτερα το έργο του Θεόφιλου (γύρω στο 1932) για την ελληνικότητα της τέχνης του και τον ανέδειξε. Έργα του βρίσκονται σε μουσεία στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Λωζάννη, στη Χίο, στην Πέργαμο και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, όπως και στην ιδιωτική συλλογή του Τεριάντ. Έργα του είναι: «Λίμνιος Κεχαγιάς», «Αγία Άννα», «Οδός Μυτιλήνης επί Τουρκοκρατίας το 1888» κ.ά. | ||||||||
| Παρουσίαση του έργου: | ||||||||
| Το εξαίρετο έργο της τελευταίας περιόδου του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου «Ερωτόκριτος και Αρετούσα» έχει ως θέμα τους δύο ήρωες του αφηγηματικού ποιήματος του Βιτσέντζου Κορνάρου τον 16ο αιώνα, στο οποίο ο λογοτέχνης εξιστορεί την περιπέτεια του Ερωτόκριτου, που είχε ερωτευτεί την Αρετούσα, κόρη του βασιλιά της Αθήνας. Εδώ παρουσιάζεται μια κρυφή συνάντηση των δύο ερωτευμένων. Η Αρετούσα ανταποκρίνεται στον έρωτα του Ερωτόκριτου, ο οποίος έχει ανεβεί με σχοινένια σκάλα στο μπαλκόνι της. Το έργο μορφολογικά είναι ενδεικτικό της πριμιτίφ* τεχνικής του Θεόφιλου. Τα δύο πρόσωπα είναι σχεδιασμένα ισότιμα στο κέντρο του πίνακα, σε διάταξη μετωπική απέναντι στον θεατή, το ένα δίπλα στο άλλο, και υπερμεγέθη σε σχέση με τα αντικείμενα του περιβάλλοντός τους (π.χ. το μπαλκόνι), για να αναδειχτεί η σημασία τους. Παρόλο που ο Θεόφιλος αποφεύγει τις επικαλύψεις των κύριων θεμάτων του, εδώ ο Ερωτόκριτος επικαλύπτει αρκετά το σώμα της Αρετούσας, για να εντείνει το σμίξιμό τους. Ο περιβάλλων χώρος αποδίδει την ελληνικότητα του τοπίου και συνδέει την Αρχαιότητα (κορινθιακά κιονόκρανα) με το Βυζάντιο και τη Φραγκοκρατία στα κλασικά κτίρια. Ο κήπος με τα ελληνικά φυτά, τις διακοσμητικές γλάστρες και το παγώνι γεμίζει κάθε κενό γύρω από το ζευγάρι. Στο σχέδιο του καλλιτέχνη είναι εμφανής η έλλειψη δεξιοτεχνίας. Εντούτοις, ο ποιητικός ρυθμός, η χάρη της πινελιάς, η εσωτερική ζωντάνια, το ανθρώπινο στοιχείο και το φωτεινό καθαρό χρώμα μαρτυρούν έναν ζωγράφο «γεννημένο από το ελληνικό τοπίο και τα έθιμά του». Ο χώρος είναι φαινομενικά δισδιάστατος και η απόδοση του βάθους είναι συμβολική, κατά τα βυζαντινά πρότυπα. Έχουμε έντονα περιγράμματα και φωτοσκιάσεις με γρήγορες πινελιές. Σε όλο το έργο κυριαρχεί μια χρωματική αντίθεση ανάμεσα στο γαλάζιο και την κόκκινη ώχρα. Γαλάζια-μπλε είναι τα ρούχα του Ερωτόκριτου, που συνδυάζοναι αρμονικά με το γαλάζιο στους κίονες και στον ουρανό. Αντίθετα, στο φόρεμα της Αρετούσας κυριαρχούν οι ώχρες, που συνδυάζονται αρμονικά με το φόντο στο άνοιγμα της κουρτίνας και στο μπαλκόνι, αλλά και με τις υπόλοιπες διάχυτες κόκκινες ώχρες σε όλο τον διάκοσμο. Συνήθως τα έργα του Θεόφιλου είναι σχεδιασμένα από ψηλά και μάλλον λοξά, ενώ εδώ ο θεατής βρίσκεται μπροστά ακριβώς στο θέμα του. Υπάρχει επιμονή στην απόδοση της φορεσιάς, για να δειχτεί η καταγωγή και να μη μείνει αμφιβολία για τον ήρωα που παρουσιάζεται. Άλλωστε γι’ αυτόν τον σκοπό έχει προστεθεί και το κείμενο στο επάνω μέρος του πίνακα: «Διά σχηναίαν σκάλα αναβιβαζόμενος ο Ερωτόκριτος χαιρετών την Αρετούσαν». | ||||||||
| ΓΩΣΣΑΡΙ | ||||||||
| Πριμιτίφ (primitif= πρωτόγονος, απλοϊκός): | ||||||||
| Όρος που χρησιμοποιείται για τον αυτοδίδακτο ή λαϊκό καλλιτέχνη και για το έργο που δε διακρίνεται για την ακαδημαϊκή κλασική τεχνική του, αλλά χαρακτηρίζεται από «πρωτόγονη» και αυθόρμητη ή λαϊκότροπη τεχνική. | ||||||||
| ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ | ||||||||
| 1. Τι γνωρίζετε για τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα; | ||||||||
| 2. Ποια σκηνή από το αφηγηματικό έργο παρουσιάζεται στον πίνακα; | ||||||||
| 3. Περιγράψτε τη σχεδιαστική απόδοση των δύο μορφών. | ||||||||
| 4. Περιγράψτε τα κτίρια πίσω από τις μορφές. | ||||||||
| 5. Περιγράψτε τον κήπο. | ||||||||
| 6. Περιγράψτε τα ρούχα των δύο νέων. | ||||||||
| 7. Πώς έχει χειριστεί ο καλλιτέχνης την αντίθεση και την αρμονία των χρωμάτων; | ||||||||
| 8. Πότε διαδραματίζεται η σκηνή χρονολογικά και από πού το καταλαβαίνουμε; | ||||||||
| 9. Γιατί επέλεξε αυτό το θέμα ο καλλιτέχνης; | ||||||||
| 10. Για τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο έχει γραφτεί ότι αποτελεί γνήσιο πρότυπο ελληνικότητας. Νομίζετε ότι αυτό ανταποκρίνεται στο έργο του; Αιτιολογήστε την απάντησή σας. | ||||||||
| ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ | ||||||||
| 1. Βρείτε έργα καλλιτεχνών που έχουν εικόνες από την Ελλάδα ή διάφορα στοιχεία που θυμίζουν έντονα την Ελλάδα. | ||||||||
| 2. Γράψτε και παρουσιάστε μια εργασία για το έργο του Θεόφιλου. | ||||||||
| 3. Φτιάξτε χρώματα δικά σας από φυσικά υλικά (κάρβουνο, τριμμένο κεραμίδι, κιμωλία, φύλλα κ.ά.). | ||||||||
| ||||||||
| 21 / 30 | ||||||||
|
|