Υλικό: ελαιογραφία σε καμβά Έτος δημιουργίας: 1937 Τόπος διατήρησης: Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα Διαστάσεις: 53 ? 40 εκ.
Βιογραφικό:
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας έμαθε να ζωγραφίζει σε νεαρή ηλικία από τον Β. Μαγιάση και τον Κ. Παρθένη. Το 1924 σπουδάζει ζωγραφική και χαρακτική στην Ακαδημία Ρανσόν στη Σορβόνη. Το 1941 εκλέγεται καθηγητής στην έδρα του Ελεύθερου Σχεδίου της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π., στην οποία διδάσκει έως το 1958. Το 1972 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και αργότερα επίτιμο μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών του Λονδίνου. Με την τέχνη του εισάγει στον ελληνικό χώρο ένα προσωπικό κυβιστικό ύφος, που συνδυάζει τη φωτεινότητα στο χρώμα με τη λεπτή γραμμή. Αν και αφομοίωσε πολλά στοιχεία από τα κινήματα της εποχής του, δεν αγνόησε την ελληνική παράδοση. Το έργο του θα μπορούσε να χωριστεί σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη φάση, έως το 1938, επηρεάζεται από τον αναλυτικό κυβισμό («Σύνθεση με ρυθμικά αντικείμενα»). Στη δεύτερη περίοδο, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1960, τα έργα του είναι πιο ρεαλιστικά και αποδίδουν τις τρεις διαστάσεις («Οπωροπωλείο ο Απόλλων»). Από τη δεκαετία του 1950 ο καλλιτέχνης δίνει έμφαση στη γεωμετρική σύνθεση («Μπαλκόνι» και «Σιδερένια σκάλα»).
Παρουσίαση του έργου:
Το έργο κατατάσσεται στις νεκρές φύσεις και παρουσιάζει μια σύνθεση αντικειμένων. Τα αντικείμενα είναι αραδιασμένα πάνω σε ένα έπιπλο, ενώ ορισμένα κρέμονται στον πίσω τοίχο. Αυτά είναι κυρίως παιδικά παιχνίδια φτιαγμένα από απλά, φυσικά υλικά, όπως ξύλο ή μέταλλο. Πρόκειται για παιχνίδια της εποχής του καλλιτέχνη, δηλαδή δεν είναι σύγχρονα παιχνίδια. Ο καλλιτέχνης τα ονομάζει «λαϊκά», δηλαδή απλά, φτηνά, χειροποίητα, σε αντιδιαστολή με τα ακριβά παιχνίδια. Υπάρχουν και άλλα αναμνηστικά αντικείμενα, όπως το κανάτι από την Αίγινα, που δεσπόζει συνθετικά στο έργο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν το παιχνίδι του ισορροπιστή δεξιά και τα φιδάκια που είναι σπαστά. Η μάσκα, το κανάτι, η κιθάρα και το αριθμητήριο (άβακας) δημιουργούν μια έντονα διαγώνια σύνθεση, για να αποφευχθεί η μεγάλη στατικότητα. Τα χρώματα έχουν μια πρόθεση διακοσμητική και θυμίζουν πουαντιγισμό*. Οι σκιές στον τοίχο προσδίδουν όγκο, χώρο και ατμόσφαιρα στον πίνακα και συνδέουν χρωματικά τα διάσπαρτα αντικείμενα σε ένα ενιαίο σύνολο. Στο έργο υπάρχει ισορροπία του μέρους με το όλο. Τα αντικείμενα αποδίδονται σύμφωνα με τις αρχές του νατουραλισμού*, σε αντίθεση με τα κυβιστικά έργα με τα οποία έγινε γνωστός ο καλλιτέχνης. Ο ρόλος αυτών των συλλογών είναι να διατηρηθούν στη μνήμη αντικείμενα που χάνονται και γίνονται πολύτιμα με την πάροδο του χρόνου. Τα αντικείμενα αυτά γεννούν αναμνήσεις, εικόνες και συναισθήματα που συνδέονται με ευχάριστες στιγμές του παρελθόντος. Το ίδιο συμβαίνει και με τη μεταφορά αυτού του θέματος σε έργο ζωγραφικής. Κυριαρχεί το συναίσθημα της ευχάριστης ανάμνησης σε ένα έργο χαρούμενο, αλλά και αρκετά νοσταλγικό.
ΓΩΣΣΑΡΙ
Νατουραλισμός:
Γαλλικό κίνημα στη ζωγραφική και στις εικαστικές τέχνες του τέλους του 19ου αιώνα. Στη ζωγραφική σημαίνει την πιστή αναπαράσταση της φύσης (nature = φύση). Συγχέεται συχνά με τον ρεαλισμό (real = πραγματικότητα), ο οποίος όμως υποδηλώνει όχι μόνο την πιστή αναπαράσταση της εικόνας της φύσης, αλλά και μιας βαθύτερης και ουσιαστικότερης πραγματικότητας, κοινωνικής, συναισθηματικής κτλ. Ο νατουραλισμός μένει απλώς στη μίμηση της εξωτερικής εικόνας του αντικειμένου. Έτσι, ο Ε. Ντεγκά θεωρείται νατουραλιστής, ενώ ο Γκ. Κουρμπέ ρεαλιστής.
Πουαντιγισμός (pointillisme):
Από τη γαλλική λέξη «point», που σημαίνει κουκκίδα ή στίγμα.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Πόσα και ποια διαφορετικά αντικείμενα υπάρχουν σ’ αυτό το έργο;
Το κοινό τους σημείο είναι ότι όλα ανήκουν σε μια συγκεκριμένη εποχή και κρύβουν μέσα τους μια παιδικότητα και αθωότητα. Δεν είναι πλαστικά παιχνίδια ή ηλεκτρονικά, όπως τα περισσότερα σημερινά. Απόκρυψη
5. Ποια από τα αντικείμενα υπάρχουν ακόμη και σήμερα;
Το έφτιαξε, γιατί του άρεσαν όλα αυτά τα αντικείμενα και θεώρησε ότι πολλοί θεατές θα γοητεύονταν το ίδιο μ’ εκείνον, καθώς θα θυμόντουσαν την παιδική τους ηλικία. Απόκρυψη
Κατ’ αρχήν ο οριζόντιος άξονας του τραπεζιού με τη διαγώνιο της μάσκας, του κανατιού, της κιθάρας και του αριθμητηρίου. Οπτικά, εάν παραβλέψουμε το αριθμητήριο, όλα τα άλλα αντικείμενα σχηματίζουν ένα τρίγωνο. Απόκρυψη
Η ισορροπία της σύνθεσης επιτυγχάνεται με τη διάταξη των αντικειμένων, τα οποία σε ορισμένες περιπτώσεις επικαλύπτουν το ένα το άλλο, αλλά κυρίως παρατίθενται σε συμμετρικές αποστάσεις. Επάνω αριστερά αφήνεται ένα μικρό κενό στον τοίχο, για να «ανασαίνει» το έργο. Απόκρυψη
9. Πώς εκφράζονται η συνοχή και η ποικιλία σ’ αυτή τη σύνθεση;
Η συνοχή δημιουργείται από την ομοιομορφία των αντικειμένων του θέματος (αναμνηστικά και παιχνίδια), ενώ η ποικιλία δημιουργείται ακριβώς από τη διαφορετικότητά τους, καθώς κάθε αντικείμενο είναι κάτι το ξεχωριστό. Απόκρυψη
10. Θα χαρακτηρίζατε το έργο λογικό ή συναισθηματικό; Στατικό ή δυναμικό; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
11. Περιγράψτε τις σκιές και τον ρόλο που αυτές παίζουν στο έργο.
Οι σκιές είναι δύο ειδών: οι σκιές πάνω στα αντικείμενα και οι πίπτουσες σκιές πάνω στον τοίχο. Οι σκιές δίνουν όγκο και δημιουργούν χώρο τρισδιάστατο. Απόκρυψη