ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
22
Ζωγραφική
ΤΑ ΛΑΪΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, σκηνογράφος, 1906-1994
 
Υλικό: ελαιογραφία σε καμβά
Έτος δημιουργίας: 1937
Τόπος διατήρησης: Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα
Διαστάσεις: 53 ? 40 εκ.
 
  
 
Βιογραφικό:
Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας έμαθε να ζωγραφίζει σε νεαρή ηλικία από τον Β. Μαγιάση και τον Κ. Παρθένη. Το 1924 σπουδάζει ζωγραφική και χαρακτική στην Ακαδημία Ρανσόν στη Σορβόνη. Το 1941 εκλέγεται καθηγητής στην έδρα του Ελεύθερου Σχεδίου της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π., στην οποία διδάσκει έως το 1958. Το 1972 εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και αργότερα επίτιμο μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών του Λονδίνου. Με την τέχνη του εισάγει στον ελληνικό χώρο ένα προσωπικό κυβιστικό ύφος, που συνδυάζει τη φωτεινότητα στο χρώμα με τη λεπτή γραμμή. Αν και αφομοίωσε πολλά στοιχεία από τα κινήματα της εποχής του, δεν αγνόησε την ελληνική παράδοση. Το έργο του θα μπορούσε να χωριστεί σε τρεις περιόδους. Στην πρώτη φάση, έως το 1938, επηρεάζεται από τον αναλυτικό κυβισμό («Σύνθεση με ρυθμικά αντικείμενα»). Στη δεύτερη περίοδο, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1960, τα έργα του είναι πιο ρεαλιστικά και αποδίδουν τις τρεις διαστάσεις («Οπωροπωλείο ο Απόλλων»). Από τη δεκαετία του 1950 ο καλλιτέχνης δίνει έμφαση στη γεωμετρική σύνθεση («Μπαλκόνι» και «Σιδερένια σκάλα»).
 
Παρουσίαση του έργου:
Το έργο κατατάσσεται στις νεκρές φύσεις και παρουσιάζει μια σύνθεση αντικειμένων. Τα αντικείμενα είναι αραδιασμένα πάνω σε ένα έπιπλο, ενώ ορισμένα κρέμονται στον πίσω τοίχο. Αυτά είναι κυρίως παιδικά παιχνίδια φτιαγμένα από απλά, φυσικά υλικά, όπως ξύλο ή μέταλλο. Πρόκειται για παιχνίδια της εποχής του καλλιτέχνη, δηλαδή δεν είναι σύγχρονα παιχνίδια. Ο καλλιτέχνης τα ονομάζει «λαϊκά», δηλαδή απλά, φτηνά, χειροποίητα, σε αντιδιαστολή με τα ακριβά παιχνίδια. Υπάρχουν και άλλα αναμνηστικά αντικείμενα, όπως το κανάτι από την Αίγινα, που δεσπόζει συνθετικά στο έργο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν το παιχνίδι του ισορροπιστή δεξιά και τα φιδάκια που είναι σπαστά. Η μάσκα, το κανάτι, η κιθάρα και το αριθμητήριο (άβακας) δημιουργούν μια έντονα διαγώνια σύνθεση, για να αποφευχθεί η μεγάλη στατικότητα. Τα χρώματα έχουν μια πρόθεση διακοσμητική και θυμίζουν πουαντιγισμό*. Οι σκιές στον τοίχο προσδίδουν όγκο, χώρο και ατμόσφαιρα στον πίνακα και συνδέουν χρωματικά τα διάσπαρτα αντικείμενα σε ένα ενιαίο σύνολο. Στο έργο υπάρχει ισορροπία του μέρους με το όλο. Τα αντικείμενα αποδίδονται σύμφωνα με τις αρχές του νατουραλισμού*, σε αντίθεση με τα κυβιστικά έργα με τα οποία έγινε γνωστός ο καλλιτέχνης. Ο ρόλος αυτών των συλλογών είναι να διατηρηθούν στη μνήμη αντικείμενα που χάνονται και γίνονται πολύτιμα με την πάροδο του χρόνου. Τα αντικείμενα αυτά γεννούν αναμνήσεις, εικόνες και συναισθήματα που συνδέονται με ευχάριστες στιγμές του παρελθόντος. Το ίδιο συμβαίνει και με τη μεταφορά αυτού του θέματος σε έργο ζωγραφικής. Κυριαρχεί το συναίσθημα της ευχάριστης ανάμνησης σε ένα έργο χαρούμενο, αλλά και αρκετά νοσταλγικό.
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Νατουραλισμός:
Γαλλικό κίνημα στη ζωγραφική και στις εικαστικές τέχνες του τέλους του 19ου αιώνα. Στη ζωγραφική σημαίνει την πιστή αναπαράσταση της φύσης (nature = φύση). Συγχέεται συχνά με τον ρεαλισμό (real = πραγματικότητα), ο οποίος όμως υποδηλώνει όχι μόνο την πιστή αναπαράσταση της εικόνας της φύσης, αλλά και μιας βαθύτερης και ουσιαστικότερης πραγματικότητας, κοινωνικής, συναισθηματικής κτλ. Ο νατουραλισμός μένει απλώς στη μίμηση της εξωτερικής εικόνας του αντικειμένου. Έτσι, ο Ε. Ντεγκά θεωρείται νατουραλιστής, ενώ ο Γκ. Κουρμπέ ρεαλιστής.
Πουαντιγισμός (pointillisme):
Από τη γαλλική λέξη «point», που σημαίνει κουκκίδα ή στίγμα.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Πόσα και ποια διαφορετικά αντικείμενα υπάρχουν σ’ αυτό το έργο;
 
2. Ποια αντικείμενα δεν είναι παιχνίδια;
 
3. Ποιας εποχής είναι τα αντικείμενα που απεικονίζονται;
 
4. Τι κοινό έχουν όλα τα αντικείμενα;
 
5. Ποια από τα αντικείμενα υπάρχουν ακόμη και σήμερα;
 
6. Γιατί έφτιαξε αυτό το έργο ο καλλιτέχνης;
 
7. Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες της σύνθεσης;
 
8. Πώς επιτυγχάνεται η ισορροπία της σύνθεσης;
 
9. Πώς εκφράζονται η συνοχή και η ποικιλία σ’ αυτή τη σύνθεση;
 
10. Θα χαρακτηρίζατε το έργο λογικό ή συναισθηματικό; Στατικό ή δυναμικό; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
 
11. Περιγράψτε τις σκιές και τον ρόλο που αυτές παίζουν στο έργο.
 
12. Τα χρώματα του έργου είναι μουντά ή καθαρά;
 
13. Περιγράψτε τη διακόσμηση του κανατιού.
 
14. Αφήστε τη φαντασία σας ελεύθερη και συζητήστε για την ξεχωριστή ιστορία κάθε αντικειμένου και την πιθανή σχέση του με τον καλλιτέχνη.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Φέρτε στο σχολείο, εφόσον έχετε, παιχνίδια κάποιας άλλης εποχής.
2. Βρείτε εικόνες από μουσεία με αρχαία ελληνικά παιχνίδια.
3. Κάντε μια εργασία (project) για το παιχνίδι (αυτοσχέδια παιχνίδια, παιχνίδια άλλων λαών, παραδοσιακά ομαδικά παιχνίδια κ.ά.).
4.  Κατασκευάστε ένα αρχαίο ελληνικό παιχνίδι από πηλό (κούκλα, άρμα κτλ.).
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Αράπογλου, E. (1992). Γκίκας: Σχέδια. Αθήνα: Αδάμ – Πέργαμος.
2.Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1973). Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη.
3.Παΐσιος, Ν. (2004). Ghika και η ευρωπαϊκή πρωτοπορία του μεσοπολέμου. Αθήνα: Έφεσος.
4.Λεξικό Ελλήνων Καλλιτεχνών: Ζωγράφοι – Γλύπτες – Χαράκτες, 16ος-20ός αιώνας (τόμος 4) (1998). Αθήνα: Μέλισσα.
5.Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας: Πειραιάς. Περιοδικό Αστρολάβος,16 Δεκεμβρίου 1993 – 5 Ιανουαρίου 1994.
6.Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα, τόμος 61. Αθήνα: Πάπυρος.
7.Πετσάλη, Δ. (1979). Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Αθήνα.
 
 22 / 30