 |
||||||||
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ |
||||||||
| ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ | ||||||||
| 23 | ||||||||
| Ζωγραφική | ||||||||
ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΑ |
||||||||
Νίκος Εγγονόπουλος, ζωγράφος, σκηνογράφος, ποιητής, 1907-1985 |
||||||||
| ||||||||
 | ||||||||
| Βιογραφικό: | ||||||||
| Ο Νίκος Εγγονόπουλος είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος του σουρεαλισμού* στη νεοελληνική τέχνη. Με τη σπάνια μόρφωση και το ήθος του αποτέλεσε μια από τις πιο έντιμες πνευματικές μορφές της σύγχρονης Ελλάδας. Σπούδασε στην ΑΣΚΤ (1932-1938) με δασκάλους τον Κ. Παρθένη και τον Γ. Κεφαλληνό. Έκανε επίσης σπουδές σε πόλεις της Ευρώπης, όπως στη Φλωρεντία και στη Ρώμη. Το 1941 πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο και συνελήφθη από τους Γερμανούς. Το 1967 διορίστηκε καθηγητής στην έδρα της Ζωγραφικής και του Ελεύθερου Σχεδίου στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Ε.Μ.Π. Στα έργα του, εκτός από το σουρεαλιστικό ύφος, υπάρχουν πολλά στοιχεία από την αρχαία ελληνική και τη βυζαντινή τέχνη («Ο Ερμής εν αναμονή», «Άγαλμα πελιδνά σουβαντισμένο»). Αυτά είναι συνήθως ελαιογραφίες μικρών διαστάσεων και απεικονίζουν ανθρώπινες μορφές χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσώπου σε ένα ποιητικό θεατρικό σκηνικό. Παρουσίασε έργα του σε ατομικές εκθέσεις και σε πολυάριθμες ομαδικές. Το 1954 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 27η Μπιενάλε της Βενετίας με 74 έργα. Η ποίησή του προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Εκτός των άλλων ποιητικών συλλογών, εξέδωσε το περίφημο εκτενές ποίημα για τον αγωνιστή της Λατινικής Αμερικής Μπολιβάρ. | ||||||||
| Παρουσίαση του έργου: | ||||||||
| Το συνολικό έργο του Εγγονόπουλου στη ζωγραφική είναι κατ’ εξοχήν σουρεαλιστικό. Το συγκεκριμένο έργο, «Ποιητής και μούσα», είναι χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας του. Η μούσα παρουσιάζεται με αρχαία ελληνική ενδυμασία. Αντί για κεφάλι έχει έναν πάπυρο σε ειλητάριο και παραδίδει ένα βιολί στον ποιητή. Ο ποιητής καθιστός, με σώμα και κεφάλι κούκλας (θυμίζοντας τον Ντε Κίρικο) και με αόρατα μπράτσα, παραλαμβάνει το θείο δώρο της μούσας. Τα περισσότερα σύμβολα του έργου είναι ευδιάκριτα και ίσως εύκολα αναγνώσιμα. Το ταυ και το τρίγωνο στον τοίχο είναι η λογική και η γεωμετρία του λόγου και της ποίησης. Τα ψάρια στα πόδια των μορφών είναι ίσως η ποίηση σε αντιπαράθεση με τα υπόλοιπα αντικείμενα, τους γεωμετρικούς όγκους που βρίσκονται στο πάτωμα (κώνους, σφαίρα κτλ.). Το μη λογικό, το παράδοξο, το ανορθόδοξο, το μη εξηγήσιμο είναι βέβαια ο κανόνας στον σουρεαλισμό και είναι ο κανόνας και σ’ αυτό το έργο. Ο κόκκινος κύβος αριστερά κρύβει έναν εξωτερικό χώρο μέσα του. Ο πίνακας στον τοίχο πίσω είναι πιθανόν ένα παράθυρο, που ενώνεται μορφικά με τον τοίχο-άνοιγμα δεξιά. Τα σύννεφα είναι ίδια. Ποιος είναι ο πίνακας; Ποια είναι η φύση; Γιατί ο ποιητής δεν έχει μπράτσα; Γιατί δεν έχει πρόσωπο; Ίσως η ίδια η ποίηση θα τον μετατρέψει από κούκλα σε πραγματικό άνθρωπο. Ο χώρος είναι ένα θεατρικό σκηνικό, στο οποίο απεικονίζονται οι δύο κύριες μορφές σε μια αρχαιοελληνική ιδέα. Η μούσα δίνει στον άντρα την έμπνευση και την ικανότητα, τον μεταμορφώνει σε ποιητή. Ο Εγγονόπουλος συνταιριάζει, με ανορθολογικό διαχρονικά τρόπο, στοιχεία της αρχαίας, της βυζαντινής και της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η ζωγραφική του είναι ανθρωποκεντρική, με ιδιαίτερη σημασία στο σχέδιο και στο χρώμα. Τα χρώματά του είναι έντονα, καθαρά, χωρίς να επιδρούν με αντανακλάσεις το ένα στο άλλο. Όλο το έργο είναι πολύχρωμο και φωτεινό, με ένα ξεχωριστό προσωπικό ύφος. Η τεχνική του κιαροσκούρο*, που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης, έχει σχέση με τον βυζαντινό προπλασμό* στην αγιογραφία. Ο Εγγονόπουλος δουλεύει με ένα χρώμα κάθε φορά σε κάθε σχήμα. Για να αποδώσει τον όγκο, σκουραίνει και φωτίζει το ίδιο το χρώμα. Υπάρχουν δύο ακόμη μορφές έξω στην παραλία: ο άντρας με μαγιό εποχής και η γυναίκα με ρούχα παριζιάνικης μόδας των αρχών του περασμένου αιώνα. Αυτές οι δύο μορφές έρχονται σε αντίθεση με το ζευγάρι «Ποιητής και μούσα». Αξίζει να παρατηρήσουμε και το νεοκλασικό κτίριο που υπάρχει στον πίνακα. Ο σεβασμός στην παράδοση και η επιστροφή στις ρίζες, είτε αυτό αφορά την αρχαιότητα είτε την πρόσφατη ιστορία, όπως πρεσβεύει και ο δάσκαλός του Φώτης Κόντογλου, διαφαίνονται και σ’ αυτό το έργο του Εγγονόπουλου, το οποίο συνδέεται όμως και με την ευρωπαϊκή πρωτοπορία του σουρεαλισμού. | ||||||||
| ΓΩΣΣΑΡΙ | ||||||||
| Κιαροσκούρο: | ||||||||
| Τεχνική φωτοσκίασης για την απόδοση του όγκου. Η σκιά (σκούρο) σβήνει πολύ απαλά σε ανοιχτόχρωμους τόνους (κιάρο). Χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα στην Αναγέννηση. | ||||||||
| Προπλασμός: | ||||||||
| Τεχνική της απόδοσης του όγκου στη βυζαντινή αγιογραφία. Είναι η χρωματική προετοιμασία με πλακάτα χρώματα, που θα δεχτεί τις λεπτομέρειες (φώτα). | ||||||||
| Σουρεαλισμός (surrealism): | ||||||||
| Κίνημα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό του 20ού αιώνα, που προσπαθεί να εκφράσει τις λειτουργίες του ασυνείδητου και χαρακτηρίζεται από φανταστικές εικόνες και αταίριαστες αντιπαραθέσεις θεμάτων. Ο Αντρέ Μπρετόν, το 1924, έδωσε τον ορισμό του σουρεαλισμού ως «ψυχικού αυτοματισμού». Οι σουρεαλιστές, επηρεασμένοι από τη φροϋδική θεωρία, προσπαθούσαν να καταγράψουν την ελεύθερη ροή της σκέψης, έξω από αισθητικές ή ηθικές ανησυχίες. Οι τεχνοτροπίες τους όμως ήταν διαφοροποιημένες. | ||||||||
| ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ | ||||||||
| 1. Τι σας φαίνεται περίεργο, παράδοξο, μη λογικό; | ||||||||
| 2. Γιατί νομίζετε ότι ο ποιητής παρουσιάζεται ως κούκλα χωρίς χέρια; | ||||||||
| 3. Τι συμβολίζουν τα γεωμετρικά στερεά σχήματα στο πάτωμα και τα γεωμετρικά όργανα στον τοίχο | ||||||||
| 4. Τι συμβολίζουν τα ψάρια στο πάτωμα; Ποια η σχέση τους με τα γεωμετρικά στερεά; | ||||||||
| 5. Τι συμβολίζει το βιολί; | ||||||||
| 6. Τι συμβολίζει ο πάπυρος στη θέση του κεφαλιού της μούσας; | ||||||||
| 7. Πώς είναι χρωματισμένο το έργο; | ||||||||
| 8. Πώς είναι η δομή της σύνθεσης; | ||||||||
| 9. Τι σκέψεις σάς έρχονται στον νου, όταν κοιτάτε αυτό το έργο; | ||||||||
| ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ | ||||||||
| 1. Βρείτε ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου και του ομότεχνού του Ανδρέα Εμπειρίκου. Μελετήστε τα και ανακαλύψτε τους συμβολισμούς τους. | ||||||||
| 2. Εντοπίστε διαφορές και ομοιότητες στο έργο του Εγγονόπουλου, του Μαγκρίτ και του Ντε Κίρικο. | ||||||||
| 3. Γράψτε μια εργασία για τον σουρεαλισμό. | ||||||||
| ||||||||
| 23 / 30 | ||||||||
|
|