ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
25
Γλυπτική
ΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ – ΓΥΡΟΛΟΓΟΣ (VAGABOND)
Ρενέ Μαγκρίτ (Rene Magritte), 1898-1967
 
Υλικό: μπρούντζος
Έτος δημιουργίας: 1967
Τόπος διατήρησης: Εθνική Γλυπτοθήκη, Αθήνα
Διαστάσεις: 160 ? 130 ? 100 εκ.
 
  
 
Βιογραφικό:
Ο Βέλγος ζωγράφος Ρενέ Μαγκρίτ κατατάσσεται στους σουρεαλιστές. Σπούδασε στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών των Βρυξελλών. Δέχτηκε επιρροές από τη μεταφυσική ζωγραφική του Τζόρτζιο ντε Κίρικο (Giorgio de Chirico). Στα έργα του χρησιμοποιούσε μια συμβατική τεχνική νατουραλιστικής αναπαράστασης. Τα αντικείμενα των θεμάτων του είναι απλά και καθημερινά. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του έργου του όμως είναι οι σχέσεις του χώρου με τα αντικείμενα, οι οποίες ήταν ασαφείς, αμφισβητούμενες και παράλογες. Χρησιμοποιούσε ως θέμα τον πίνακα μέσα στον πίνακα και το κοίταγμα μέσα από το παράθυρο με ονειρικά, μη λογικά αποτελέσματα. Σε έναν γνωστό πίνακά του ζωγράφισε ένα μήλο γράφοντας συγχρόνως ότι «αυτό δεν είναι μήλο», σηματοδοτώντας έτσι τον σχολιασμό και την αμφισβήτηση της σχέσης «εικόνα-γλώσσα-πραγματικότητα» και της σχέσης «όνομα-πράγμα». Γνωστά έργα του είναι το «Κλειδί των ονείρων» (1930), «Το κόκκινο μοντέλο» (1936) και «Η περιοχή του Αρνχάιμ» (1962).
 
Παρουσίαση του έργου:
Το συγκεκριμένο γλυπτό, με τίτλο «Θεραπευτής» ή «Γυρολόγος – Τυχοδιώκτης», είχε πρώτα φιλοτεχνηθεί ως πίνακας ζωγραφικής και κατόπιν έγινε γλυπτό, καλλιτεχνική τακτική του Μαγκρίτ γνωστή και από άλλα ζωγραφικά έργα του.
Η φιγούρα του «Θεραπευτή» εμφανίζεται σε αρκετά έργα του καλλιτέχνη από το 1936 και έπειτα. Το 1937 ο ίδιος ο Μαγκρίτ φωτογραφήθηκε σε πανομοιότυπη πόζα με το γλυπτό, με μια κουβέρτα να καλύπτει το κεφάλι του. Πιθανόν ο «Θεραπευτής» να είναι ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας.
Η φιγούρα δεν έχει πρόσωπο. Έχει ένα καπέλο, μία κουβέρτα και κάτω από αυτήν ένα κλουβί για πουλιά. Tο κλουβί υποκαθιστά τον ανθρώπινο κορμό. Υπάρχει ένα πουλί έξω από το κλουβί, μπροστά στην ανοιχτή του πόρτα.
Στο ένα χέρι η φιγούρα κρατά ένα ραβδί, το οποίο είναι γνώρισμα των θεραπευτών, των ταξιδευτών και των σοφών γερόντων. Στο άλλο χέρι κρατά μια τσάντα με απροσδιόριστο περιεχόμενο. Δύο πόδια που φορούν ένα παλιό παντελόνι ολοκληρώνουν το σώμα του έργου.
Το πρώτο αίσθημα που δημιουργεί το έργο στον θεατή, με το σκούρο χρώμα του και την έλλειψη προσώπου, είναι η ανησυχία. Το κέντρο όμως του έργου είναι ο συμβολισμός του πουλιού. Το πουλί εδώ συμβολίζει το ανθρώπινο πνεύμα. Το σώμα είναι ένα κλουβί που φυλακίζει το πνεύμα, ενώ το πνεύμα μας έχει ανάγκη να ταξιδέψει, να περιπλανηθεί ελεύθερο. Το πνεύμα είναι περίεργο όπως τα μικρά παιδιά, όμως με την πάροδο των χρόνων συναντά κανόνες, εμπόδια, φραγμούς και πεποιθήσεις που το φυλακίζουν στα κάγκελα του κλουβιού. Κάποια στιγμή όμως αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε για τον δρόμο μας. Αυτό το σημείο της απορίας, της αμφισβήτησης, της ανάγκης για μια απόφαση παρουσιάζει το έργο. Η ελευθερία του γυρολόγου και η θεραπεία του πνεύματος και της ψυχής ή η ασφάλεια και ο συμβιβασμός του κλουβιού; Ο γυρολόγος-οδοιπόρος κάθεται να ξεκουραστεί στον δρόμο και αναρωτιέται.
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Σουρεαλισμός (surrealism):
Κίνημα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό του 20ού αιώνα, που προσπαθεί να εκφράσει τις λειτουργίες του ασυνείδητου και χαρακτηρίζεται από φανταστικές εικόνες και αταίριαστες αντιπαραθέσεις θεμάτων. Ο Αντρέ Μπρετόν, το 1924, έδωσε τον ορισμό του σουρεαλισμού ως «ψυχικού αυτοματισμού». Οι σουρεαλιστές, επηρεασμένοι από τη φροϋδική θεωρία, προσπαθούσαν να καταγράψουν την ελεύθερη ροή της σκέψης, έξω από αισθητικές ή ηθικές ανησυχίες. Οι τεχνοτροπίες τους όμως ήταν διαφοροποιημένες.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Τι σας κάνει εντύπωση σ’ αυτό το γλυπτό; Προσπαθήστε να το περιγράψετε. Τι σας τράβηξε την προσοχή με την πρώτη ματιά; Γιατί;
 
2. Δείτε το έργο συνθετικά. Πώς επιτυγχάνονται η συμμετρία και η ισορροπία του έργου;
 
3. Πώς φαντάζεστε εσείς ότι θα μπορούσε να είναι ένας «θεραπευτής»; Σας ικανοποιεί η εκδοχή που προτείνει ο Μαγκρίτ; Προτείνετε τη δική σας εκδοχή για το θέμα.
 
4. Ποια είναι η διαφορά αυτού του γλυπτού από τα κλασικά γλυπτά;
 
5. Παρατηρήστε τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης. Τι νομίζετε ότι συμβολίζουν;
 
6. Τι αισθήματα, θετικά ή αρνητικά, σας προκαλεί αυτό το έργο; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
 
7. Πώς θα ερμηνεύατε τις έννοιες που μας δίνει ο τίτλος: θεραπευτής, γυρολόγος, τυχοδιώχτης;
 
8. Τι νομίζετε ότι θέλει να μας πει ο Μαγκρίτ με το γλυπτό αυτό;
 
9. Γιατί μας αρέσει ένα έργο το θέμα του οποίου μπορεί να μας φοβίζει λίγο;
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Έχοντας ως σημείο αναφοράς τον τίτλο του έργου δημιουργήστε τη δική σας εκδοχή για τον «Θεραπευτή – Γυρολόγο» σε γλυπτό ή ζωγραφικό έργο.
2. Επιλέξτε ορισμένα καθημερινά αντικείμενα και δημιουργήστε ένα έργο με χρώμα ή ένα κολάζ στο οποίο τα αντικείμενα δε θα παίζουν τον τυπικό και αναμενόμενο ρόλο τους, αλλά έναν ρόλο που θα παραπέμπει στο απροσδόκητο και στην έκπληξη (π.χ. Αλλάξτε το μέγεθος των αντικειμένων, αναπαραστήστε τα σε χώρους που δεν τα έχετε συνηθίσει κτλ.).
3.  Κάντε ένα σχέδιο εργασίας (project) για τον Μαγκρίτ και τον σουρεαλισμό, δίνοντας έμφαση στον κοινωνικό περίγυρο της εποχής κατά την οποία αναπτύχθηκε το κίνημα. Παρουσιάστε το σε έκθεση στο σχολείο.
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Γκάμπλικ, Σ. (1993). Μαγκρίτ. Αθήνα: Υποδομή.
2.Cortenova, G. (1991). Magritte. Firenze: Giunti.
3.Meuris, J. (1990). Rene Magritte, 1898-1967. Koln: Taschen.
4.Sylvester, D. (1992). Magritte. Paris: Flamarion
5.Χαραλαμπίδης, Α. (1995). Η τέχνη του εικοστού αιώνα (τόμος 2). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
 
 25 / 30