ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
20
Ζωγραφική
Η ΠΡΩΤΗ ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ ΑΚΟΥΑΡΕΛΑ – ΑΥΤΟΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ (PREMIERE AQUARELLE ABSTRAITE)
Βασίλυ Καντίνσκυ (Wassily Kandinsky), ζωγράφος, 1866-1944
 
Υλικό: μολύβι, ακουαρέλα* και μελάνι σε χαρτί
Έτος δημιουργίας: 1910
Τόπος διατήρησης: Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Centre Georges Pompidou, Παρίσι, Γαλλία
Διαστάσεις: 49,6 ? 64,8 εκ.
 
  
 
Βιογραφικό:
Ο ρωσικής καταγωγής ζωγράφος Βασίλυ Καντίνσκυ θεωρείται ο δημιουργός της καθαρής αφαίρεσης στη μοντέρνα τέχνη και ένας από τους σημαντικότερους μοντέρνους καλλιτέχνες. Παρουσίασε τα έργα του σε πολλές εκθέσεις και αφοσιώθηκε στην αφηρημένη ζωγραφική. Ο Καντίνσκυ ήταν επίσης μουσικός – και η μουσική έπαιξε μεγάλο ρόλο στο έργο του. Δημιούργησε μια προσωπική επαναστατική τεχνοτροπία. Τα χρώματα, οι γραμμές και τα σχήματα στα έργα του ήταν απελευθερωμένα από την παραστατική απεικόνιση. Κωδικοποιώντας τα, προσπάθησε να δημιουργήσει μ’ αυτά μια εικαστική «γλώσσα», ώστε να εκφράσει ιδέες και να συγκινήσει τους θεατές. Υπήρξε δραστήριος εμψυχωτής του πρωτοποριακού καλλιτεχνικού κινήματος στο Μόναχο. Το 1911 μαζί με τον ζωγράφο Φραντς Μαρκ ίδρυσε την ομάδα με το όνομα «Ο γαλάζιος καβαλάρης» από τον τίτλο ενός έργου που είχε φτιάξει το 1903. Έγραψε επίσης το βιβλίο «Για το πνευματικό στην τέχνη» (1912), το οποίο επηρέασε πολλούς καλλιτέχνες.
 
Παρουσίαση του έργου:
Στο έργο «Αυτοσχεδιασμός», που παρουσιάζεται εδώ, ο Καντίνσκυ αφήνει τα λαμπερά χρώματα και τα σχήματα να ρέουν σε όλη την έκταση του χαρτιού. Το χρώμα, αλλού καθαρό, αλλού διαλυμένο και θολό, σχηματίζει μικρές και μεγαλύτερες ακαθόριστες φόρμες, οι οποίες τονίζονται με χρώμα μέσα στο χρώμα ή με λεπτές γραμμές που συνδέουν αυτές τις φόρμες μεταξύ τους ή τις περιγράφουν. Οι χρωματιστές φόρμες μαζί με τις γραμμές ανοίγουν από το κέντρο της εικόνας προς τα έξω, με μια κίνηση σχεδόν στροβιλιστική και μάλλον φυγόκεντρη, και φτάνουν μέχρι τις γωνίες, σαν να συνεχίζονται και έξω από την εικόνα. Ο χώρος που δημιουργείται είναι καινούριος, μη αντιληπτός στην πραγματική ζωή, είναι μια πιθανή εικονογράφηση της έννοιας «χώρος-χρόνος», είναι ένας φανταστικός μικρόκοσμος ιδωμένος σαν μέσα από μικροσκόπιο, είναι ένας εικαστικός χώρος αυτοαναφερόμενος, μέσα στον οποίο οι κηλίδες του χρώματος αφήνουν το ίχνος τους και κινούνται με τη δική τους αυτόνομη ζωή.
Το έργο πλάθεται με τρία στοιχεία: α) το φόντο, β) τις λεπτές και ζωηρές γραμμές, που θυμίζουν σκίτσα ή περιγράμματα, και γ) το χρώμα σε αφηρημένες φόρμες και διαφανείς ή λιγότερο διαφανείς πινελιές. Οι λεπτές γραμμές συνταιριάζουν με τις χρωματισμένες φόρμες, μοιρασμένες ισοδύναμα μέσα στον χώρο. Η σύνθεση μοιάζει τυχαία, αλλά δεν είναι. Η προηγούμενη θητεία του Καντίνσκυ στην παραστατική ζωγραφική και στους κανόνες της σύνθεσης είναι εμφανής και εδώ. Ο καλλιτέχνης ακολουθεί και εφαρμόζει τους ίδιους κανόνες: ισορροπία στον χώρο, χωρίς μεγάλα κενά, σύνδεση των μορφών μεταξύ τους, σύνδεση της κίνησης, ενότητα ύφους, ποικιλία στον προσανατολισμό των μορφών.
Η εναλλασσόμενη κίνηση του χεριού που κρατά το πινέλο μοιάζει να έχει μικρή συνειδητή οργάνωση ή έλεγχο από τη μεριά του καλλιτέχνη, αλλά δεν είναι αλήθεια. Η εσωτερική αναγκαιότητα, που μπορεί να εμπνεύσει αληθινή τέχνη κατά τον Καντίνσκυ, ωθεί τον καλλιτέχνη να αφήσει πίσω την αναπαραστατική εικόνα και να δουλέψει με το «απελευθερωμένο» χρώμα και τη φαινομενική ανεξαρτησία των σχημάτων. Στόχος του είναι τα χρώματα και τα σχήματα με την πλοκή τους, και μόνο μ’ αυτήν, να διεγείρουν τα συναισθήματα και να ελευθερώσουν σε ένα παιχνίδι τη φαντασία του θεατή.
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Ακουαρέλα (υδατογραφία):
Ο όρος προέρχεται από τη λατινική λέξη «aquarius», που σημαίνει «υδάτινος». Είναι η ζωγραφική με υδατοχρώματα, δηλαδή χρώματα διαλυτά στο νερό, και εφαρμόζεται συνήθως σε ειδικό χαρτί
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Θα χαρακτηρίζατε αυτό το έργο οργανωμένη σύνθεση ή τυχαίο αυτοσχεδιασμό; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
 
2. Από πού άντλησε την έμπνευσή του ο Καντίνσκυ, για να ζωγραφίσει έναν τέτοιον πίνακα;
 
3. Θα μπορούσατε να σκεφτείτε ένα είδος μουσικής, καθώς βλέπετε το έργο;
 
4. Ποιον στόχο νομίζετε ότι είχε ο Καντίνσκυ δημιουργώντας αυτό το έργο με χρώματα και γραμμές;
 
5. Θα προσθέτατε ένα αντικείμενο αναγνωρίσιμο μέσα στο έργο; Για παράδειγμα, ένα φρούτο, ένα δέντρο, έναν άνθρωπο;
 
6. Στο έργο δημιουργείται μια αίσθηση κίνησης. Πώς θα τη χαρακτηρίζατε; Κυκλική, σπειροειδή, κυματιστή, γραμμική, τεθλασμένη ή άλλη;
 
7. Θα τοποθετούσατε έναν τέτοιον πίνακα στο δωμάτιό σας; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Ζωγραφίστε ένα έργο μόνο με χρώματα, σχήματα και γραμμές ακούγοντας μουσική. Η ζωγραφική σας πρέπει να έχει σχέση με τη μουσική.
2. Δείτε την κινηματογραφική ταινία του Γουόλτ Ντίσνεϋ «Φαντασία» και παρατηρήστε πώς στο έργο αυτό των κινούμενων σχεδίων εφαρμόστηκε η τέχνη της προσαρμογής της εικόνας στα κλασικά μουσικά θέματα πάνω στα οποία βασίστηκε το έργο.
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Ζιρώ, Ό. κ.ά. (2004). Ιστορία της Τέχνης Γ΄ Ενιαίου Λυκείου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
2.Καντίνσκι, Β. (1980). Σημείο, γραμμή, επίπεδο. Συμβολή στην ανάλυση των ζωγραφικών στοιχείων. Αθήνα: Δωδώνη.
3.Καντίνσκι, Β. (1981). Για το πνευματικό στην τέχνη. Αθήνα: Νεφέλη.
4.Ντε Μικέλι, Μ. (1983). Οι πρωτοπορίες της τέχνης του εικοστού αιώνα. Αθήνα: Οδυσσέας.
5.Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάνικα, τόμος 32. Αθήνα: Πάπυρος.
6.Volboudt, P. (1984). Wassily Kandinsky. Paris: Hazan.
 
 20 / 37