Ο Βλάσης Κανιάρης σπούδασε από το 1945 έως το 1950 στην Ιατρική Σχολή, αλλά την εγκατέλειψε για χάρη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, όπου φοίτησε από το 1950 έως το 1955 με δασκάλους τον Ο. Αργυρό, τον Γ. Παππά και τον Γ. Μόραλη. Παράλληλα, συνεργάστηκε με τον Γ. Τσαρούχη σε σκηνογραφίες, όπως στη «Στέλλα» του Μ. Κακογιάννη. Το 1958 παρουσίασε τα έργα του στην γκαλερί «Ζυγός» σε ατομική έκθεση, την πρώτη έκθεση αφηρημένης ζωγραφικής στην Ελλάδα. Δύο χρόνια αργότερα παρουσίασε έργα του στη Ρώμη από κομμάτια δικτυωτού με ακαθόριστο σχήμα, καταργώντας έτσι το τελάρο. Το 1975 εκλέχτηκε καθηγητής στην έδρα της Ζωγραφικής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Ε.Μ.Π. Τα θέματά του διακρίνονται για τον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό τους. Προβάλλουν τις αντιθέσεις στην κοινωνία της αφθονίας, τη συμπάθεια στον Τρίτο Κόσμο, στις μειονότητες και στους μετανάστες και την αντίδραση στον φασισμό. Τα έργα του χαρακτηρίζονται επίσης από την ελληνική ιδιαιτερότητα, όπως για παράδειγμα το έργο «Τοίχοι της Αθήνας». Έχει πάρει μέρος σε πανελλήνιες εκθέσεις και σε εκθέσεις στο εξωτερικό, όπως στα Ντοκουμέντα του Κάσελ και αλλού.
Παρουσίαση του έργου:
Το έργο κατατάσσεται στα «περιβάλλοντα»*. Πρόκειται για τρεις ανθρώπους μπροστά σε μια βιτρίνα, οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι σε φυσικό μέγεθος, ντυμένοι με ρούχα αληθινά αλλά παραγεμισμένα, για να έχουν όγκο. Δεν έχουν κεφάλια ή άλλες λεπτομέρειες, εκτός από τη γυναίκα, η οποία έχει κεφάλι από κοτετσόσυρμα. Η βιτρίνα είναι μια μεγάλη ξύλινη ντουλάπα από γυαλί. Έχει ένα φωτιστικό, ρούχα σε κρεμάστρες, ένα τραπέζι με διάφορα αντικείμενα, ένα πραγματικό παιδικό ποδηλατάκι. Το έργο ξαφνιάζει τον θεατή. Είναι σαν να βλέπουμε πραγματικούς ανθρώπους να κοιτάζουν μια βιτρίνα. Η ερμηνεία του έργου εναπόκειται στον κάθε θεατή. Είναι άνθρωποι-ανδρείκελα; Είναι άνθρωποι κενοί; Είναι άνθρωποι καθημερινοί; Είναι καθένας από εμάς; Τι κοιτάζουν μέσα στη βιτρίνα; Τι συμβολίζει κάθε αντικείμενο; Ποια είναι η σχέση των καταναλωτών με τη βιτρίνα; Είναι οι άνθρωποι που καταναλώνουν ανεξέλεγκτα, χωρίς να τους είναι απολύτως απαραίτητα τα προϊόντα που αγοράζουν; Είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να αγοράσουν ούτε τα εντελώς απαραίτητα; Είναι οι άνθρωποι που απλώς χαζεύουν μπροστά σε μια βιτρίνα; Ποια είναι η σχέση του φορεμένου ρούχου με το αφόρετο; Τι διηγούνται τα αντικείμενα μέσα στη βιτρίνα;
Το έργο είναι αναμφίβολα ένα έργο πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού. Προκαλεί τον θεατή να συμμετάσχει, να αναρωτηθεί και να αισθανθεί. Ο θεατής στέκεται δίπλα και μέσα στο έργο. Το έργο δημιουργεί περιβάλλον και μέσα σ’ αυτό ο θεατής καλείται να συλλάβει το μήνυμα ενός καλλιτέχνη του οποίου το συνολικό έργο χαρακτηρίζεται από την άποψή του ότι «ο καλλιτέχνης είναι ένας ρακοσυλλέκτης και η κοινωνία της αφθονίας είναι ένα μύθευμα».
ΓΩΣΣΑΡΙ
Αρματούρα:
Άκαμπτη μεταλλική ή συρμάτινη κατασκευή (πλαίσιο ή σκελετός), που χρησιμοποιείται στη γλυπτική για να στηρίξει τον πηλό, τον γύψο ή άλλα εύπλαστα υλικά.
Περιβάλλον-εγκατάσταση (installation art):
Στο «περιβάλλον» ο καλλιτέχνης εγκαθιστά στον χώρο τρισδιάστατα ποικίλα υλικά, ως γλυπτά, και χρησιμοποιεί και άλλα μέσα, μεταβάλλοντας τον τρόπο με τον οποίο ο θεατής βιώνει έναν συγκεκριμένο χώρο. Η εγκατάσταση αυτή δεν περιορίζεται αναγκαστικά σε μια γκαλερί (αν και πολλές φορές χρησιμοποιείται ο χώρος της), αλλά μπορεί να αναφέρεται σε διάφορες παρεμβάσεις σε δημόσιους ή ιδιωτικούς χώρους. Σήμερα χρησιμοποιούνται ως μέσα το βίντεο, ο ήχος, το κομπιούτερ, το ίντερνετ, οι δράσεις. Η καλλιτεχνική αυτή τάση εμφανίστηκε γύρω στο 1970 και έχει τις ρίζες του στην εννοιακή τέχνη και στον Μ. Ντυσάν. Γνωστοί καλλιτέχνες είναι ο Τζ. Μπόυς, ο Α. Κάπροου και η Τζ. Χόλτζερ.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Περιγράψτε το έργο. Πού βρίσκεται το κάθε αντικείμενο; Πώς έχει συνθέσει το έργο του ο καλλιτέχνης;
2. Τι το περίεργο παρατηρείτε; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
Οτιδήποτε μπορεί να χαρακτηριστεί «περίεργο», όπως για παράδειγμα οι άνθρωποι που δεν έχουν κεφάλια, τα «γλυπτά» που είναι απλώς ρούχα παραγεμισμένα, το περιεχόμενο της βιτρίνας που αποτελείται από ανόμοια πράγματα και δεν είναι καθόλου ελκυστικό κ.ά. Απόκρυψη
Κατ’ αρχάς τα φορεμένα ρούχα δίνουν την εντύπωση του ανθρώπου, αν και είναι απλώς «παραγεμίσματα», ώστε να σχηματιστεί η εικόνα ενός ανθρώπου. Τα ρούχα της βιτρίνας και τα ρούχα που φορούν οι άνθρωποι είναι της ίδιας «μόδας» και ενδυματολογικής άποψης. Δεν είναι ρούχα πολυτελείας, φίρμες κτλ., αλλά απλά καθημερινά ρούχα και μάλλον περασμένης μόδας. Απόκρυψη
Δεν είναι αντικείμενα από ένα συγκεκριμένο είδος καταστήματος, αλλά και η βιτρίνα δεν είναι αντίγραφο μιας πραγματικής βιτρίνας. Το καθετί εκεί έχει νόημα συμβολικό. Απόκρυψη
7. Τι σημασία έχει για σας καθένα από τα αντικείμενα της βιτρίνας; Ποιος είναι ο συμβολισμός του;
Το παιδικό ποδηλατάκι μάς μεταφέρει σε άλλες ηλικίες και συμπεριφορές, τα αντικείμενα πάνω στο τραπέζι παραπέμπουν σε μαστορέματα, τα ρούχα στη χαρά του καινούριου ντυσίματος, αλλά και στην απόλυτη ανάγκη να ντυθεί κάποιος που όμως δεν έχει χρήματα γι’ αυτό κτλ. Απόκρυψη
8. Ποια η γνώμη σας για τον υπερκαταναλωτισμό της εποχής μας, δηλαδή την τάση να αγοράζουμε πράγματα που στην ουσία δεν τα έχουμε ανάγκη;
9. Τι επιπτώσεις υπάρχουν όταν δεν έχουμε χρήματα να αγοράσουμε τα είδη πρώτης ανάγκης;
10. Για ποιον λόγο ο καλλιτέχνης έχει χρησιμοποιήσει έναν απλό σκελετό από κοτετσόσυρμα αντί να κάνει την κλασική γλυπτική (σε πηλό, γύψο, μέταλλο, μάρμαρο κτλ.);
Το κοτετσόσυρμα χρησιμοποιείται ως αρματούρα* στην πλαστική. Αντί όμως ο καλλιτέχνης να προχωρήσει μετά στον πηλό, έντυσε απλώς τον σκελετό με ρούχα. Αυτό έγινε για να προκαλέσει μια νέα αίσθηση: ο άνθρωπος-κενός, ο άνθρωπος-αέρας, αλλά και ο οικείος, γνωστός άνθρωπος κτλ. Απόκρυψη
11. Τρεις άνθρωποι μπροστά σε μια βιτρίνα είναι μια καθημερινή σκηνή. Ποιο μήνυμα θέλει να μεταδώσει μ’ αυτό το έργο του ο καλλιτέχνης;
Πρόθεση του καλλιτέχνη είναι να προκαλέσει έναν προβληματισμό γύρω από την ανάγκη αγοράς προϊόντων, τη σχέση του καταναλωτή με τη δυνατότητά του να αγοράζει. Ωστόσο, υπάρχει και το βαθύτερο μήνυμα: ο τίτλος του έργου μπορεί να υπονοεί τη βιτρίνα του εαυτού μας. Ουσιαστικά είναι οι ίδιες κούκλες (τα ρούχα) μέσα και έξω από τη βιτρίνα. Εδώ δεν πρόκειται για «shopping therapy» ούτε για αφηρημένο «χάζεμα» μπροστά σε μια εντυπωσιακή βιτρίνα. Είναι ένα «εσωτερικό» κοίταγμα. Απόκρυψη
13. Σας αρέσει αυτό το έργο; Αιτιολογήστε την απάντησή σας.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Φτιάξτε με κοτετσόσυρμα ένα αφηρημένο γλυπτό, σκεπάστε το με εφημερίδες μουσκεμένες σε κόλλα και, όταν στεγνώσουν, βάψτε το.
2. Μαζέψτε χαρτόκουτα, πλαστικά μπουκάλια και άλλα άχρηστα υλικά, χρωματίστε τα, κολλήστε τα και δημιουργήστε ένα «περιβάλλον» με κάποιο συγκεκριμένο θέμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Καφέτση, Ά. (1999). Βλάσης Κανιάρης: Αναδρομική. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη.