Υλικό: ελαιογραφία σε μουσαμά Έτος δημιουργίας: 1950 Τόπος διατήρησης: ιδιωτική συλλογή, Αθήνα Διαστάσεις: 53 ? 64 εκ.
Βιογραφικό:
Ο Γιάννης Σπυρόπουλος, σημαντικός Έλληνας ζωγράφος της αφηρημένης κυρίως τέχνης, σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας στο εργαστήρι του Σπ. Βικάτου. Με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, έως το 1940, στη Σχολή Καλών Τεχνών. Έλαβε μέρος σε πανελλήνιες ομαδικές εκθέσεις και σε εκθέσεις της σύγχρονης ελληνικής τέχνης στην Ευρώπη, στην Αμερική, στην Ασία και στην Αυστραλία. Το 1960 κέρδισε το βραβείο της UNESCO για το έργο του «Χρησμός» και έγινε ο πρώτος Έλληνας που βραβεύτηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας. Συμμετείχε επίσης στα «Ντοκουμέντα» του Κάσελ (1964, 1975). Στην περίοδο 1950-55 ζωγραφίζει κυρίως πορτρέτα, νεκρές φύσεις και τοπία συνήθως νησιώτικα. Το ύφος του έχει επηρεαστεί από τον Σεζάν, με αρκετά αφαιρετικά στοιχεία, που τον απομακρύνουν σταδιακά από τη νατουραλιστική αναπαράσταση. Στην τελευταία περίοδο της δημιουργίας του φιλοτεχνεί αφηρημένα έργα με κολάζ, χαράξεις, ίχνη κοψίματος κτλ. Ανάμεσα στα έργα του είναι οι ελαιογραφίες «Δελφοί», «Διοτίμα», «Ώρα C» και «Χρησμός Β».
Παρουσίαση του έργου:
Ελληνικό φως και ελληνικό τοπίο είναι οι πρώτες εντυπώσεις από αυτή την ελαιογραφία του Σπυρόπουλου. Το έργο φέρνει στον νου μας εκδρομές, διακοπές και ονειροπολήσεις. Πρόκειται για ένα πανέμορφο τοπίο, δουλεμένο εκ του φυσικού, το οποίο παρουσιάζει μια γέφυρα και τις γραμμές του τρένου, τον περίφημο οδοντωτό που πηγαίνει στα Καλάβρυτα. Ο Σπυρόπουλος δουλεύει ιμπρεσιονιστικά* με μια τεχνική που θυμίζει έντονα τον Σεζάν: φωτεινά χρώματα, φαρδιές πινελιές, καθαρά γεωμετρικά σχήματα στους μεγάλους όγκους, αλλά και στις μικρές πινελιές. Η πρώτη του πινελιά είναι και η τελική, δηλαδή δεν επικαλύπτει ούτε δουλεύει με επάλληλες στρώσεις το θέμα του. Διακρίνεται το λευκό φόντο του μουσαμά σε πολλά σημεία, και έτσι «ανασαίνει» το έργο.
Στον πίνακα υπάρχουν έντονα σκούρα περιγράμματα. Τα χρώματα είναι καθαρά, φωτεινά και παρατίθενται χωρίς να αναμειγνύονται. Ο καλλιτέχνης χτίζει το έργο του με βάση την αρχιτεκτονική της φύσης και την αρχιτεκτονική του ανθρώπου. Η σύνδεση του φυσικού με το δομημένο τοπίο είναι εδώ ιδανική.
Συνθετικά το έργο, παρά την ελεύθερη πινελιά, έχει σχεδόν απόλυτη γεωμετρία. Δεσπόζει η έντονη καμπύλη της γέφυρας και οι δύο χτιστές καμάρες δεξιά και αριστερά. Ωστόσο, σοφά όλο αυτό έχει τοποθετηθεί ελαφρώς διαγωνίως, προσδίδοντας κίνηση και προοπτική στο έργο. Οι πρασινοκίτρινοι όγκοι μοιράζονται μπροστά και πίσω από τη γέφυρα. Τα κτίσματα μοιράζονται μπροστά και πίσω από τα δέντρα. Η οπτική του έργου είναι πανοραμική από κάπως ψηλά και επάνω. Ουρανός δεν υπάρχει. Πρόκειται για ένα έντονα γήινο τοπίο. Το έργο γενικά είναι επίπεδο, επάνω όμως δεξιά είναι ζωγραφισμένο πιο απαλά, για να δοθεί ένα στοιχείο ατμοσφαιρικής προοπτικής.
Το τοπίο είναι μία από τις τρεις θεματικές ενότητες αυτής της περιόδου του Σπυρόπουλου, μαζί με τις νεκρές φύσεις και τα πορτρέτα. Η έντονη αφαίρεση των λεπτομερειών προϊδεάζει και προαναγγέλλει την επόμενη περίοδο με τα αφηρημένα έργα του, που θα τον κάνουν διεθνώς γνωστό.
ΓΩΣΣΑΡΙ
Ιμπρεσιονισμός:
Καλλιτεχνική κίνηση που εμφανίζεται στη ζωγραφική (αλλά και στη μουσική) στη Γαλλία το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Η ζωγραφική είναι κυρίως τοπιογραφική. Γίνεται με γρήγορες και εμφανείς πινελιές. Το χρώμα είναι καθαρό και αυτονομείται από το αντικείμενο. Δεν υπάρχουν λεπτομέρειες και περιγράμματα, σε μια προσπάθεια να αποδοθεί η στιγμή και το φευγαλέο σε σχέση με το φως. Ήταν από τα πρώτα μοντέρνα, ριζοσπαστικά εικαστικά κινήματα με εκπροσώπους τον Κλ. Μονέ, Α. Ρενουάρ, Κ. Πισαρό κ.ά.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Περιγράψτε το έργο σε όλες του τις λεπτομέρειες.
2. Τι παρουσιάζεται ως κεντρικό στοιχείο στο έργο;
Το έργο χωρίζεται στα δύο από τις γραμμές του τρένου. Χωρίζεται στο επάνω από τη γέφυρα τμήμα και στο κάτω από τη γέφυρα τμήμα. Ωστόσο, τα ίδια χρώματα επάνω και κάτω δημιουργούν ένα αρμονικό σύνολο. Το έργο χωρίζεται επίσης στα δύο με μια νοητή κάθετη γραμμή: το δεξί με το αριστερό του μέρος είναι περίπου το ίδιο, γεγονός που τονίζεται ιδιαίτερα με τις ίδιες χτιστές καμάρες δεξιά και αριστερά. Απόκρυψη
Είναι ελαιογραφία σε μουσαμά. Το χρώμα είναι πηχτό και καθαρό, ενώ η πινελιά είναι σαφής και ευδιάκριτη, κοφτή, με κάθετη χειρονομία. Το κάθε χρώμα δεν επικαλύπτει το διπλανό του, ενώ σε πολλά σημεία αφήνεται κενό, έτσι που διακρίνεται το λευκό φόντο, γεγονός που φωτίζει το έργο. Έχει έντονα περιγράμματα, γεωμετρικές φόρμες, χωρίς λεπτομέρειες. Κυριαρχεί η απόδοση των όγκων με επίπεδο τρόπο, χρωματισμένων με δύο ή τρεις τόνους. Απόκρυψη
5. Γιατί ο καλλιτέχνης δεν έχει ζωγραφίσει και ανθρώπους;
Πρόκειται για ένα τοπίο στο οποίο η παρουσία του ανθρώπου είναι έντονη, χωρίς να είναι παρών ο ίδιος. Ο άνθρωπος έχει χτίσει τις γέφυρες από τις οποίες περνούν τα τρένα, έχει χτίσει τα σπίτια. Η αίσθηση που δίνουν τα κτίσματα μαζί με τα στοιχεία της φύσης (δέντρα, χώμα κτλ.) είναι η διαχρονικότητα και η σταθερότητα. Υπάρχει η αντίθεση της σταθερότητας των κτισμάτων και των δέντρων με τη φευγαλέα ματιά και τη γρήγορη εντύπωση που αποδίδει η ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία. Το έργο αποπνέει ηρεμία και ησυχία. Είναι πιθανώς ώρα μεσημεριού. Η παρουσία ανθρώπων θα έδινε άλλο ύφος στο έργο. Θα ήταν ένα επιπλέον στοιχείο. Οι άνθρωποι θα τραβούσαν την προσοχή. Θα έδιναν πιθανώς μια διαφορετική ζωή στο έργο. Θα προσέδιδαν κίνηση και ανησυχία. Με ανθρώπους, είτε λίγους είτε πολλούς, θα ήταν ένα άλλο, διαφορετικό έργο. Απόκρυψη
6. Παρατηρήστε τα χρώματα. Τι χρώματα έχουν οι σκιές; Με πόσους τόνους έχουν ζωγραφιστεί τα φυλλώματα των δέντρων; Ποια χρώματα κυριαρχούν; Ποια είναι τα πιο φωτεινά σημεία του έργου; Ποια είναι τα πιο σκιερά;
Οι σκιές έχουν χρώμα, δεν είναι μαύρες, είναι μπλε σκούρες ή πράσινες σκούρες. Κάθε όγκος έχει ζωγραφιστεί με δύο ή τρεις τόνους χρώματος: σκούρο, μεσαίο, ανοιχτό. Για παράδειγμα, στα φυλλώματα διακρίνουμε το σκούρο πράσινο, το μεσαίο πράσινο και το ανοιχτό κιτρινοπράσινο, που είναι επίπεδο και κυριαρχεί. Στο έργο κυριαρχούν γενικώς τα φωτεινά χρώματα. Τα πιο φωτεινά είναι το έδαφος, οι τοίχοι και τα φυλλώματα. Τα πιο σκούρα είναι οι καμάρες, τα περιγράμματα και οι σκιές συνολικότερα. Απόκρυψη
7. Πώς θα ήταν τα χρώματα αυτού του έργου, εάν ήταν χειμώνας ή φθινόπωρο ή νύχτα;
8. Ποιες εικόνες, ποια συναισθήματα, ποιες σκέψεις σάς έρχονται στον νου, όταν βλέπετε αυτό το έργο;
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Ζωγραφίστε ένα τοπίο εκ του φυσικού με φαρδιές πινελιές, χωρίς πολλές λεπτομέρειες.
2. Συγκρίνετε έργα του Σεζάν με αυτόν τον πίνακα του Σπυρόπουλου.
3. Μελετήστε την πορεία προς την αφαίρεση σε έργα διάφορων χρονικών περιόδων του Σπυρόπουλου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Λαμπράκη-Πλάκα, Μ. κ.ά. (1995). Γιάννης Σπυρόπουλος, 1912-1990: Ο κλασικός της αφαίρεσης. Αθήνα: Εθνική Πινακοθήκη.