ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
 
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
6
Γλυπτική
ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ, ΠΕΡΓΑΜΟΣ
 
Υλικό: μάρμαρo
Έτος δημιουργίας: 164-156 π.Χ. Περίπου
Τόπος διατήρησης: Μουσείο Περγάμου, Κρατικό Μουσείο Βερολίνου, Γερμανία
Διαστάσεις: μήκος 120 μ., ύψος 2,30 μ.
 
    
 
Σύντομο ιστορικό:
Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν η ελληνική επικράτεια είχε εξαπλωθεί στην Ανατολή, παρουσιάστηκαν σημαντικές ευκαιρίες στους καλλιτέχνες και τους τεχνίτες για να δημιουργήσουν νέα έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής. Τότε προστάτες των τεχνών ήταν οι άρχοντες της ελληνιστικής αυτοκρατορίας, που ήθελαν να προβάλουν το γόητρό τους.
Η Πέργαμος δημιουργήθηκε, με πρότυπο την Αθήνα, γύρω από μια ακρόπολη, πάνω στην οποία κτίστηκε αυτός ο ναός αφιερωμένος στον Δία. Σύμφωνα με την επιγραφή στο πρόπυλο*, παραγγελιοδότης του ναού ήταν ο Ευμένης Β΄ (197-159 π.Χ.), γιος του Αττάλου Α΄ (241-197 π.Χ.), κυρίαρχου της Περγάμου μετά τη νίκη του επί των Γαλατών. Ο Ευμένης, θέλοντας να μείνει στην αιωνιότητα η νίκη του πατέρα του, ανήγειρε τον Βωμό του Δία, η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 156 π.Χ. περίπου. Κάτω από την κιονοστοιχία, στο βάθρο του βωμού και πλάι στα σκαλιά της εισόδου, μια ζωφόρος*, κολοσσιαία σε σύλληψη και ένταση, περιζώνει τον ναό, αναπαριστώντας τη Γιγαντομαχία.
Σήμερα η διακοσμητική ζωφόρος του ναού μαζί με ολόκληρο τον ναό βρίσκεται στο Βερολίνο.
 
Παρουσίαση του έργου:
Όπως και στον Παρθενώνα, στη ζωφόρο του Βωμού του Δία αναπαριστάνεται η αρχέγονη μάχη ανάμεσα σε θεούς και Γίγαντες. Αυτός ο αγώνας, σύμφωνα με τον μύθο, είχε ως αποτέλεσμα να κυριαρχήσουν ο Δίας και οι άλλοι θεοί του Ολύμπου στους απείθαρχους αυτόχθονες κατοίκους της γης, τους Γίγαντες. Πρόκειται στην ουσία για μια συμβολική αναπαράσταση της μάχης που έληξε με την απόλυτη κυριαρχία των Ατταλιδών επάνω στους Γαλάτες. Οι νικητές (Ατταλίδες) ταυτίζονται με τους θεούς, που εκπροσωπούν την τάξη και τη λογική, ενώ οι ηττημένοι (Γαλάτες) ταυτίζονται με τους Γίγαντες, που εκπροσωπούν τις δυνάμεις του χάους. Πάνω στο έργο οι ειδικοί αναγνωρίζουν την εργασία 16 διαφορετικών γλυπτών.
Η τρομερή μάχη ανάμεσα στους δύο αντιπάλους βρίσκεται σε πλήρη έξαρση. Οι Γίγαντες κατατροπώνονται από τους θεούς, οι μύες του προσώπου τους συσπώνται από πόνο και απόγνωση, τα σώματά τους φανερώνουν την ένταση των αγωνιωδών κινήσεών τους. Οι θεοί, αντίθετα, σίγουροι για την υπεροχή και τη νίκη τους, εμφανίζονται δυνατοί, με ατάραχα πρόσωπα.
Η θεά Αθηνά, στην ανατολική πλευρά του βωμού, έχει γονατίσει τον Γίγαντα Αλκυονέα. Δίπλα της βρίσκεται η φτερωτή θεά Νίκη και κάτω η Γη σε ένα δυναμικό σύμπλεγμα. Όλοι οι θεοί του Ολύμπου αγωνίζονται με ορμή εναντίον των Γιγάντων. Οι Γίγαντες, με την αλλόκοτη μορφή τους, με ανθρώπινα σώματα που καταλήγουν σε φιδίσιες ουρές, βρίσκονται σχεδόν κολλημένοι στο έδαφος. Μάχονται με όλες τους τις δυνάμεις, αλλά δεν μπορούν να νικήσουν τους θεούς. Η υπεροχή των θεών είναι προφανής. Οι υπερβολικά τονισμένες, συναισθηματικά φορτισμένες αντιδράσεις των μορφών, αλλά και η φυσικότητά τους δημιουργούν ένα γλυπτικό έργο δυναμικό και ταυτόχρονα δραματικό
 
ΓΩΣΣΑΡΙ
Ζωφόρος:
Ανάγλυφη διακόσμηση σε συνεχείς σειρές από κάθετες πλάκες, συνήθως σε τοίχους ναών.
Πρόπυλο:
Στεγασμένος χώρος, εξωτερική συνέχεια της πύλης ενός ιερού ή ενός οικοδομικού συγκροτήματος με μνημειακή αρχιτεκτονική.
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Παρατηρήστε το πλάσιμο των μορφών πάνω στο έργο, τις πτυχώσεις των ιματίων, τις κινήσεις τους. Πώς ακολουθούν τα υφάσματα την κίνηση των σωμάτων;
 
2. Πώς σχετίζεται με το φως το βαθύ πλάσιμο των μορφών, που σχεδόν βγαίνουν τρισδιάστατες έξω από την πέτρα που τις στηρίζει;
 
3. Κάντε μια λίστα μορφικών στοιχείων (γραμμή, σχήμα, μορφή, υφή, χώρος, χρώμα, τόνος) και στοιχείων της σύνθεσης (ισορροπία, ενότητα, έμφαση, αντίθεση, ρυθμός, κίνηση). Χρησιμοποιήστε αυτούς τους όρους για να περιγράψετε το έργο.
 
4. Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα σε ένα κλασικό και σε ένα ελληνιστικό έργο τέχνης, όπως αυτό;
 
5. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση των μορφών μεταξύ τους; Μπορούμε να αποσπάσουμε μία χωρίς να ζημιωθεί η διπλανή;
 
6. Πώς θα χαρακτηρίζατε τη σχέση των μορφών με το φόντο αλλά και με τον περιβάλλοντα χώρο;
 
7. Ποιο μήνυμα προσπαθούσε το έργο να περάσει στους θεατές;
 
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Δημιουργήστε, χωρισμένοι σε ομάδες, μια εργασία (project) για μια τοιχογραφία αναπαραστατική στο κτίριο του σχολείου που να σχετίζεται με τα ενδιαφέροντά σας και να εκφράζει κάποιο θετικό μήνυμα.
2. Μάθετε τις σωστές αναλογίες του ανθρώπινου προσώπου, μελετήστε τις συσπάσεις των μυών του σε διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις και αναζητήστε τες σε διάφορες εικόνες (φωτογραφίες, περιοδικά, κόμικς).
3. Δημιουργήστε με πλαστελίνη ή πηλό ανθρώπινα πρόσωπα με χαρακτηριστικές εκφράσεις (γέλιο, έκπληξη, πόνος κτλ.).
 
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Κοκκορού-Αλευρά, Γ. (1995). Η τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας. Αθήνα: εκδ. Καρδαμίτσα.
2.Σπάιβυ, Ν. (1997). Αρχαιοελληνική τέχνη. Αθήνα: Καστανιώτης.
 
 6 / 37