Υλικό: μάρμαρο Έτος δημιουργίας: 6ος αιώνας π.Χ. Τόπος διατήρησης: Μουσείο Ακρόπολης, Αθήνα Διαστάσεις: ύψος 122 εκ.
Σύντομο ιστορικό:
Η αρχαϊκή περίοδος στην ελληνική γλυπτική (700-490 π.Χ.) θεωρείται σημαντική, γιατί κατά τη διάρκειά της, καθώς και κατά την κλασική περίοδο, διαμορφώνονται και τελειοποιούνται τα χαρακτηριστικά των αγαλμάτων της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Τη γλυπτική των αρχαϊκών χρόνων χαρακτηρίζουν δύο τύποι αγαλμάτων: οι γυμνοί Κούροι, που παριστάνουν νέους άντρες, και οι Κόρες με τις πτυχωτές ενδυμασίες, που παριστάνουν νέες γυναίκες.
Τα γλυπτά αυτά λαξεύονταν περίοπτα (δηλαδή από όλες τις πλευρές) κυρίως σε μάρμαρο και στήνονταν σε βάθρα. Είχαν σκαλισμένες στο βάθρο αφιερωματικές επιγραφές και κάποιες φορές το όνομα του γλύπτη που τα δημιούργησε. Κατασκευάζονταν ως αφιερώματα σε θεότητες ή ως αναμνηστικά.
Ο τρόπος με τον οποίο αποδίδονται τα χαρακτηριστικά στις Κόρες είναι τυποποιημένος. Οι Κόρες στέκονται σε όρθια στάση και απεικονίζονται πάντα μετωπικά. Στα χείλη τους έχουν ένα χαρακτηριστικό αχνό χαμόγελο, το λεγόμενο «αρχαϊκό χαμόγελο». Το αριστερό χέρι σε γροθιά εφάπτεται στον μηρό ή σηκώνει το ένδυμα, ενώ το δεξί, λυγισμένο σε ορθή γωνία, προσφέρει συνήθως λουλούδια, φρούτα ή πουλιά. Το ένα πόδι τους προβάλλει ελαφρώς μπροστά και μας δίνει την αίσθηση της κίνησης. Τα αγάλματα αυτά ήταν συνήθως διακοσμημένα με χρώμα, έτσι ώστε να μοιάζουν πιο φυσικά. Χαρακτηριστικό ένδυμα της Κόρης είναι ο ιωνικός χιτώνας*. Η συγκεκριμένη Κόρη που παρουσιάζουμε (αρ. 685) βρέθηκε το 1888 κοντά στον Παρθενώνα και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα.
Παρουσίαση του έργου:
Το μαρμάρινο αυτό άγαλμα παριστάνει μια Κόρη της ύστερης αρχαϊκής εποχής, του 500 π.Χ. περίπου, και αποτελεί δείγμα υψηλής καλλιτεχνικής ευαισθησίας. Σε σχέση με τις προηγούμενες χρονικά Κόρες με το εμφανές αρχαϊκό χαμόγελο η μορφή αυτή μοιάζει περισσότερο σοβαρή. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι απλά και πιο ώριμα σχεδιασμένα. Η περίτεχνη και κομψή κόμη, η οποία ήταν βαμμένη με κόκκινο χρώμα, καταλήγει σε βοστρύχους που φτάνουν σχεδόν έως τη μέση της. Τα κυματιστά μαλλιά περνούν πίσω από τα αυτιά και σχηματίζουν στο κάθε στήθος από τέσσερις πλεξούδες. Η Κόρη φορά ζωγραφιστή ταινία στα μαλλιά και σκουλαρίκια, ενώ τα ενδύματά της αποδίδονται τέλεια, γεγονός ενδεικτικό των δυνατοτήτων που είχαν αναπτύξει οι γλύπτες της εποχής πειραματιζόμενοι με την επιφάνεια των πτυχώσεων.
Το εσωτερικό ένδυμα, που φαίνεται από τον αριστερό ακάλυπτο ώμο, είναι σκαλισμένο με ρηχές και κυματιστές γραμμές. Πάνω από αυτό η Κόρη φορά ιωνικό χιτώνα, χρωματισμένο με σκούρο πράσινο χρώμα. Πάνω από τον χιτώνα φορά το ιμάτιο* ή μανδύα, πράσινα χρωματισμένο και διαγώνια ριγμένο στο επάνω μέρος του σώματος. Οι πτυχώσεις συγκεντρώνονται στην αριστερή πλευρά, έτσι ώστε να φαίνονται οι κνήμες και οι πτυχές του ποδόγυρου.
Το αριστερό χέρι της Κόρης τείνει μπροστά, λυγισμένο προς το στήθος σε ορθή γωνία, και φορά βραχιόλι. Κρατούσε κάποια προσφορά ή ένα πουλί. Το δεξί χέρι, που δε σώζεται ολόκληρο, ήταν πιθανώς ένθετο και –αντίθετα από τις περισσότερες Κόρες– δεν κρατά το ιμάτιο, αλλά προβάλλει μπροστά λυγισμένο στον αγκώνα.
Η έκφραση του προσώπου της, αλλά και η στάση του σώματός της είναι επιβλητικές.
Η ποιότητα του γλυπτού αυτού –και επομένως και το κόστος του– δείχνει την υψηλή κοινωνική θέση του δωρητή, η οποία αποτυπώνεται στα ενδύματα, στο περίτεχνο χτένισμα και στα κοσμήματα που φορά η Κόρη,.
ΓΩΣΣΑΡΙ
Ιμάτιο ή μανδύας:
Μάλλινο ένδυμα σε ορθογώνιο σχήμα που φοριέται εξωτερικά.
Ιωνικός χιτώνας:
Γυναικείο ένδυμα με λεπτή ύφανση, ελαφρύ και πλούσιο, το οποίο αγκαλιάζει το σώμα, με φαρδιά μανίκια, ποδόγυρο και ποικιλία πτυχώσεων.
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Παρατηρήστε τη γυναικεία αυτή μορφή και περιγράψτε την.
2. Τι φοράει η Κόρη; Πώς είναι χτενισμένα τα μαλλιά της; Υπάρχει χτένισμα σαν το δικό της στη σημερινή εποχή;
Η Κόρη φοράει ένα εσωτερικό ένδυμα, τον ιωνικό χιτώνα, και πάνω από αυτόν το ιμάτιο. Τα μαλλιά της είναι περίτεχνα χτενισμένα και καταλήγουν σε βοστρύχους. Στη σημερινή εποχή συναντάμε γυναίκες με μακριά μαλλιά, τα οποία χτενίζουν με τρόπο παρόμοιο με αυτόν της Κόρης. Απόκρυψη
Η Κόρη στέκεται μετωπικά και το αριστερό πόδι της προβάλλει ελαφρώς μπροστά. Το αριστερό χέρι της είναι λυγισμένο σε ορθή γωνία και μοιάζει να προσφέρει κάτι. Το δεξί της χέρι λείπει, αλλά και αυτό πρέπει να είχε την ίδια γωνία με το αριστερό. Απόκρυψη
4. Από ποιο υλικό είναι φτιαγμένο αυτό το άγαλμα; Γιατί επέλεξαν οι γλύπτες αυτό το υλικό;
Το άγαλμα είναι φτιαγμένο από μάρμαρο. Το επέλεξαν οι γλύπτες, γιατί υπήρχε στην περιοχή τους, γιατί σκαλιζόταν πιο εύκολα από άλλα πιο σκληρά υλικά, όπως για παράδειγμα ο γρανίτης, και γιατί είναι υλικό που διατηρείται ανέπαφο στον χρόνο και είναι αισθητικά όμορφο. Απόκρυψη
5. Ποιος νομίζετε ότι ήταν ο προορισμός αυτών των γλυπτών;
Στα γλυπτά της αρχαϊκής εποχής διαφαίνονται αρκετά στοιχεία από αυτά που εμείς σήμερα θεωρούμε διαχρονικά ωραία. Οι γυναίκες την εποχή εκείνη ντύνονταν προσεγμένα και φρόντιζαν την κόμμωσή τους. Όταν η τεχνική στη γλυπτική εξελίχθηκε αρκετά (και αυτό συνέπεσε χρονικά με την αρχαϊκή περίοδο), οι γλύπτες άρχισαν να αναπαριστάνουν λεπτομερέστερα τα στοιχεία του γυναικείου σώματος. Γενικότερα, τα γυναικεία σώματα αποδίδονται σύμφωνα με τα πρότυπα ομορφιάς της κάθε εποχής. Απόκρυψη
8. Τα γλυπτά της αρχαϊκής περιόδου ήταν κατ’ εξοχήν χρωματισμένα. Μπορείτε να φανταστείτε το άγαλμα της συγκεκριμένης Κόρης χρωματισμένο; Με ποια χρώματα; Μπορείτε να το περιγράψετε;
Η πλούσια και βοστρυχωτή κόμη των γυναικείων γλυπτών της αρχαϊκής περιόδου ήταν συνήθως βαμμένη με κόκκινο χρώμα και ίσως καφέ ή κίτρινο. Τα μάτια βάφονταν καφετιά και τα χείλη κόκκινα. Όσον αφορά τα ενδύματα, χρησιμοποιούνταν πράσινο χρώμα για το εσωτερικό ένδυμα, ο χιτώνας ίσως παρέμενε λευκός με μαύρες ή σκούρες καφέ λεπτομέρειες από μαιάνδρους ή άλλα γεωμετρικά σχήματα στο τελείωμά του, ενώ ο εξωτερικός μανδύας (όταν υπήρχε) παρέμενε επίσης λευκός με παρόμοιες λεπτομέρειες στο τελείωμα. Απόκρυψη
9. Οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι θεωρούν τους Κούρους και τις Κόρες σημαντικά γλυπτά για την εξέλιξη της γλυπτικής τέχνης. Μπορείτε να υποθέσετε τους λόγους;
Στους Κούρους και στις Κόρες της αρχαϊκής περιόδου διαφαίνονται ήδη στοιχεία που καθόρισαν καταλυτικά την εξέλιξη της ανθρώπινης μορφής στη γλυπτική όσον αφορά τη φυσικότητα, την πιστότητα της αναπαράστασης κτλ. Το σώμα ξεφεύγει από την προηγούμενη άκαμπτη στάση και με την προβολή του αριστερού ποδιού προδιαγράφει την κίνηση. Τα χέρια στις Κόρες έχουν μεγαλύτερη κίνηση. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου αρχίζουν και γίνονται πιο φυσικά, οι μορφές χαμογελούν. Η ωριμότητα στην αναπαράσταση των αντρικών και των γυναικείων μορφών αυτής της περιόδου προετοιμάζει το έδαφος για τα σημαντικά γλυπτικά επιτεύγματα που ακολούθησαν στην κλασική εποχή αλλά και στους ελληνιστικούς χρόνους. Απόκρυψη
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Επισκεφθείτε το μουσείο και παρατηρήστε από κοντά Κούρους και Κόρες. Έπειτα συζητήστε στην τάξη για τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ των αγαλμάτων, αλλά και για τη γλυπτική πριν και μετά την εμφάνισή τους.
2. Προσπαθήστε να φανταστείτε τον χώρο στον οποίο θα ήταν τοποθετημένο ένα τέτοιο γλυπτό και δοκιμάστε να τον σχεδιάσετε μαζί με αυτό.
3. Σε φωτοτυπίες από Κόρες που θα σας δοθούν προσπαθήστε να χρωματίσετε με ξυλομπογιές τα ενδύματα, το πρόσωπο και τα μαλλιά τους.