ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

Σκοποί-στόχοι

Με γνώμονα ότι ο ενημερωμένος, απαιτητικός και αυτοελεγχόμενος καταναλωτής αντανακλά στην αγορά και συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας των προσφερόμενων αγαθών και υπηρεσιών για μία καλύτερη ποιότητα ζωής, το πιλοτικό πρόγραμμα που τέθηκε σε εφαρμογή είχε τους ακόλουθους γενικούς στόχους:

· Να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές και μαθήτριες σε ζητήματα κατανάλωσης (ατομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές επιπτώσεις).

· Να τους ενθαρρύνει και να τους διευκολύνει στην απόκτηση των απαραίτητων γνώσεων και πληροφοριών, ώστε να αναπτύξουν κριτική και υπεύθυνη στάση απέναντι στα καθιερωμένα και επιβαλλόμενα καταναλωτικά πρότυπα.

· Να τους βοηθήσει όχι μόνο στη συνειδητοποίηση, αλλά και στην άσκηση των δικαιωμάτων τους ως καταναλωτών.

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά, του προγράμματος

2α. Αντικείμενο του προγράμματος

Αντικείμενο του πιλοτικού προγράμματος ήταν η πειραματική εφαρμογή της ενσωμάτωσης της "Αγωγής του καταναλωτή" ως γνωστικού αντικειμένου στο πρόγραμμα των σχολείων τη Πρωτοβάθμιας (Ε και ΣΤ τάξη) και της Δευτεροβάθμιας (Γυμνάσιο) εκπαίδευσης της χώρας.

2β. Διάρκεια του προγράμματος

Τα πρόγραμμα είχε διάρκεια 18 μήνες (Ιανουάριος ΄98- Ιούνιος ΄99).

2γ. Αναμενόμενα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα του πιλοτικού προγράμματος, ήσαν τα ακόλουθα:

α. Ο εκσυγχρονισμός και η ανανέωση της σχολικής γνώσης με την ενσωμάτωση στο σχολικό πρόγραμμα του γνωστικού αντικειμένου της "ΑτΚ" ως διεπιστημονικής δραστηριότητας.

β. Η αναβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου μέσα από την εφαρμογή καινοτομιών παιδαγωγικο-διδακτικών μεθόδων στις σχολικές πρακτικές.

γ. Η ανανέωση και η βελτίωση του επιστημονικού επιπέδου των εκπαιδευτικών.

δ. Η ενθάρρυνση της συμμετοχικής ευθύνης των μελών της σχολικής κοινότητας κατά το σχεδιασμό και τον προγραμματισμό του εκπαιδευτικού έργου στο σχολείο.

ε. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των γονέων και των τοπικών φορέων σχετικά με τον επαναπροσδιορισμό του κοινωνικού ρόλου του σχολείου και το "άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία".

 Οι εκπαιδευτικοί των σχολείων.

Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 164 σχολεία, 103 Δημοτικά και 63 Γυμνάσια με περισσότερους από 4.000μαθητές, 2472 του Δημοτικού (μέσος όρος 24 μαθητές ανά τάξη) και 1625 του Γυμνασίου ( μέσος όρος 25 μαθητές ανά τάξη).

Οι εκπαιδευτικοί στο Δημοτικό ήσαν, φυσικά, δάσκαλοι και δασκάλες, ενώ στο Γυμνάσιο οι ειδικότητες που ξεχώρισαν ήσαν των Φυσικών Επιστημών (φυσικός, βιολόγος, φυσιογνώστες, χημικοί), της Οικιακής Οικονομίας και των Φιλολογικών μαθημάτων.

Στα προγράμματα συνεργάστηκαν εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων. Η συμμετοχή ήταν μεγαλύτερη στο Δημοτικό σχολείο με δύο συνεργάτες εκπαιδευτικούς και μέσον όρο ενώ, αντίστοιχα, στο γυμνάσιο υπήρξε ένας συνεργάτης εκπαιδευτικός ανά πρόγραμμα.

Η μεθοδολογία του προγράμματος

Τα σχολεία που πήραν μέρος στο πρόγραμμα ακολούθησαν κατά βάση την μέθοδο ‘ project’ , η οποία αφορούσε ερευνητικές δραστηριότητες εντός και εκτός της σχολικής μονάδας. Όλα τα επιμέρους προγράμματα βασίστηκαν στις ακόλουθες πέντε φάσεις εκτέλεσης του προγράμματος της Α.τ.Κ.:

α. σχεδιασμός του προγράμματος, β. οργάνωση του προγράμματος, γ. εφαρμογή του προγράμματος, δ. αξιολόγηση του προγράμματος, ε. παρουσίαση του υλικού.

Οι διαφορές που παρατηρήθηκαν στις δραστηριότητες κάθε επιμέρους φάσης μεταξύ των προγραμμάτων που εκπονήθηκαν οφείλονται κυρίως στο περιεχόμενο της θεματικής περιοχής που επιλέχθηκε (προϊόν, διαφήμιση, μουσική εκδήλωση, θεατρική παράσταση κ.α.), στη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε (ερωτηματολόγιο, επίσκεψη, επιτόπια παρατήρηση, συνεντεύξεις, συλλογή υλικού κ.α. ) και στην υλικοτεχνική υποστήριξη που διέθετε κάθε σχολείο. Σημαντικός, επιπλέον, παράγοντας ήταν η προσωπικότητα, το ενδιαφέρον και η εμπειρία των εκπαιδευτικών που είχαν την υλοποίησης του προγράμματος σε κάθε σχολείο.

 Οι θεματικές περιοχές των σχολικών προγραμμάτων

Τα θέματα που επέλεξαν τα σχολεία και αποτέλεσαν το αντικείμενο του προγράμματος που υλοποίησαν ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες:

α. τα προϊόντα (Ι): Μορφές διακίνησης - τυποποίησης – κατανάλωσης, β. Τα προϊόντα (ΙΙ): Είδη προϊόντων (διατροφής, αναψυκτικά, παιχνίδια κ. λ. π.) και προϊόντα τοπικής παραγωγής, γ. Λαϊκή αγορά, Τοπική αγορά, δ. Υπηρεσίες (Τράπεζες, Επικοινωνίες, συγκοινωνίες κ.α.), ε. Διαφημίσεις (είδη, επιδράσεις κ.α.), στ. Κατανάλωση και πολιτισμός (ΜΜΕ, Μουσική, Μόδα κ.α.).

 Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε

Τα υλικά που χρησιμοποίησαν οι μαθητές στα διάφορα προγράμματα ήταν:

έντυπο πληροφοριακό υλικό, φυλλάδια, διαφημιστικό υλικό, κόλλες, ψαλίδια, χαρτί, χρώματα, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, βιντεοκάμερες, βίντεο,τηλεοράσεις, μαγνητόφωνα, κομπιούτερ, φωτογραφικές μηχανές, προβολείς slides, φωτοτυπικά μηχανήματα, μουσικά όργανα, κοστούμια, ρούχα, υλικό θεατρικών παραστάσεων.

Το υλικό που εκπονήθηκε

Το υλικό που εκπονήθηκε από τα διάφορα προγράμματα της "ΑτΚ" αφορούσε: βιβλία, ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις,εφημερίδες, βιντεοκασέτες,αναμνηστικά (μπρελόκ, κ.α.) κάρτες, κασέτες ήχου,επιτραπέζια παιχνίδια,φωτογραφίες,slides,θεατρικές παραστάσεις,μουσικές συναυλίες.

Επισημαίνουμε ότι ένα σημαντικό μέρος του υλικού που εκπονήθηκε αποτελεί το περιεχόμενο δύο τόμων, που περιέχουν αντιπροσωπευτικές εργασίες των σχολείων Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης και συνοδεύουν τα παραδοτέα προϊόντα του προγράμματος της Α. τ. Κ.

 Δ. ΚΡΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Διαμόρφωσαν κριτική στάση απέναντι στη λειτουργία της αγοράς, την προώθηση των προϊόντων, αξιολογώντας τις ανάγκες - επιθυμίες - οικονομικές δυνατότητες. Απέκτησαν θετική στάση απέναντι στο περιβάλλον. Η αντίληψη για τη συνεργασία και συμμετοχική δράση των ομάδων για θετικά αποτελέσματα, επίτευξη στόχων, διεκδίκηση δικαιωμάτων. Απέκτησαν αντίληψη για την επίδραση της αγοράς στην ποιότητα ζωής (κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική και περιβαλλοντική). Ακόμη απέκτησαν αντίληψη νομοθετικού πλαισίου και παραγόντων που εμπλέκονται στη λειτουργία της αγοράς.

3ο Γυμνάσιο Αργυρούπολης

Η εργασία αυτή είναι πρωτοποριακή, πρώτη στο είδος της. Έγινε για πρώτη φορά τέτοιου είδους εργασία από μαθητές και για πρώτη φορά σε Ελληνικό Σχολείο κλήθηκαν μικροί μαθητές να ερευνήσουν και να αποφανθούν σε τέτοιου είδους δύσκολο και μεγάλο θέμα.

Είδαν οι μαθητές ότι ο ενημερωμένος, επιλεκτικός και αυτοελεγχόμενος καταναλωτής αντανακλά και συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας των προσφερομένων αγαθών και υπηρεσιών για μία καλύτερη ποιότητα ζωής.

Είδαν τις επιπτώσεις που έχει η καταναλωτική στάση - συμπεριφορά - για τον εαυτό τους και το σύνολο της κοινωνίας καθώς και τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις.

Να κρίνουν τα καθιερωμένα και επιβαλλόμενα καταναλωτικά πρότυπα. Να συνειδητοποιήσουν αλλά και να ασκούν τα δικαιώματά τους ως καταναλωτές.

Γυμνάσιο Πολυκαρπίου Πέλλας

Για πρώτη φορά "κολυμπήσαμε σε βαθιά νερά". Ένα καινούργιο πρόγραμμα άγνωστο σε μας. Οι ευθύνες μας μεγάλες. Γιατί η Α.τ.Κ. δεν ήταν ένα καινούργιο μάθημα για να το διδαχθούμε. Ήταν μία έρευνα δική μας, που έπρεπε να βγάλουμε "εις πέρας". Πιστεύουμε ότι τα καταφέραμε. Ευχαριστούμε όσους μας βοήθησαν.

 Δημοτικό σχολείο Ορμύλιας

Οι μαθητές που πήραμε μέρος σ' αυτή τη δραστηριότητα και που έμειναν μέχρι το τέλος κερδίσαμε πάρα πολλά. Ζήσαμε την ξεχωριστή εμπειρία της ερευνητικής εργασίας. Οι μαθητές που πήραμε μέρος σ' αυτή τη δραστηριότητα και που έμειναν μέχρι το τέλος κερδίσαμε πάρα πολλά. Ζήσαμε την ξεχωριστή εμπειρία της ερευνητικής εργασίας.

Η έρευνα κρύβει μέσα της μεγάλη μορφωτική δύναμη και αποτελεί "αμάσητη τροφή" για τους μαθητές που έχουν όρεξη για δουλειά, δημιουργία και έκφραση. Πιστεύουμε ακόμη πως σε μία τέτοια μεθοδολογική προσέγγιση και άλλων σύγχρονων θεμάτων π.χ. περιβάλλον, θέματα υγείας κ.ά., θα βρουν θέση και μαθητές που είναι αδιάφοροι στην υπόλοιπη διαδικασία του σχολείου.

Είναι λοιπόν ανάγκη τέτοιες πρωτοβουλίες να επιβραβεύονται και να αποτελούν δείγματα γραφής για επόμενες ακόμη καλύτερες. Το σχολείο μπορεί και πρέπει να βρίσκει τρόπους και να ανοίγεται όλο και περισσότερο στην κοινωνία, προσφέροντας έτσι πεδίο και ευκαιρίες για δημιουργική έκφραση και συμμετοχή σ' όλους τους μαθητές.

Ευτυχία Μαυρέλη

3ο Γυμνάσιο Άνω Λιοσίων

Ό,τι μας καθοδηγούσε η δασκάλα μας να κάνουμε, το κάναμε με μεγάλη χαρά. Γίναμε ποιητές, συγγραφείς, ζωγράφοι, φωτογράφοι και δημοσιογράφοι. Είδαμε τις εργασίες μας στο περιοδικό μας και νιώσαμε χαρά και περηφάνια.

 Στέλιος Τσουκαλάς

Με "μάγευε" το γεγονός ότι κάναμε κάτι "διαφορετικό" απ' αυτό που έκαναν οι υπόλοιπες τάξεις του σχολείου.

Κορωνάκης Γιάννης

 Συμπεράσματα.

Τα αποτελέσματα από την διεξαγωγή του πιλοτικού προγράμματος της Α.τ.Κ. σε Δημοτικά και Γυμνάσια από όλες τις νομαρχιακές Διευθύνσεις της χώρας κρίνονται ως ιδιαίτερα ικανοποιητικά. Η κατανάλωση αντιμετωπίσθηκε όχι μόνο ως οικονομικό φαινόμενο, αλλά ως κοινωνική και πολιτισμική διαδικασία η οποία επηρεάζεται από ένα πολύπλοκο πλέγμα παραγόντων και παράγει ένα πολυποίκιλο φάσμα αποτελεσμάτων και επιδράσεων. Δόθηκε, ως εκ τούτου, ιδιαίτερη σημασία στην ανάδειξη και κατανόηση των πολλών όψεων του καταναλωτικού φαινομένου με έμφαση στον πολιτισμικό του χαρακτήρα και στις νέες του εκφράσεις σε συνθήκες “παγκοσμιοποίησης”. Τέλος, η εξοικείωση των μαθητών με την ευρωπαϊκή διάσταση του φαινομένου, με την έννοια του ευρωπαίου καταναλωτή, θεωρήθηκε πρωταρχικής σημασίας.

Οι βασικοί στόχοι του προγράμματος φαίνεται ότι επιτεύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Από τις εργασίες των μαθητών αλλά και τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγια γίνεται εμφανής η ευαισθητοποίησή τους στα ζητήματα κατανάλωσης και ως εκ τούτου η ανάπτυξη υπεύθυνης και κριτικής καταναλωτικής συμπεριφοράς. Η ποικιλία και η πρωτοτυπία των θεμάτων και των προσεγγίσεων καταδεικνύει το έντονο ενδιαφέρον μαθητών και εκπαιδευτικών.Οι ίδιοι, όπως έχει αναφερθεί, περιέγραψαν με ζωντανά χρώματα τις εμπειρίες τους από την συμμετοχή τους στο πρόγραμμα και στις αξιολογήσεις τους επισήμαναν την ανάγκη της συνέχισης του προγράμματος και της σταδιακής ενσωμάτωσης της Α. τ. Κ στο σχολικό πρόγραμμα.

Η άλλη σημαντική επιδίωξη του πειραματισμού, η “έξοδος” του σχολείου στην τοπική κοινωνία, επίσης πραγματοποιήθηκε με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ο αριθμός και η ποικιλία των τοπικών φορέων που συνεργάστηκαν με τους μαθητές, όπως και η ποικιλία των τρόπων συνεργασίας, αποτελούν εξαιρετικά ενδιαφέρον προηγούμενο. Η εμπειρία, άλλωστε, της επαφής των παιδιών με τον “πραγματικό” κόσμο υπήρξε πλούσια και το κέρδος για το σχολείο πολλαπλό.

Αξίζει να επισημανθεί, ότι, τόσο η έναρξη όσο και η διεξαγωγή και οι τελικές εκδηλώσεις των προγραμμάτων, απασχόλησαν ιδιαίτερα τον τοπικό τύπο και τα προγράμματα της Αγωγής του Καταναλωτή έτυχαν σημαντικής δημοσιότητας στο χώρο των τοπικών κοινωνιών.

Η θεωρητική πρόταση που δοκιμάστηκε μέσω του πιλοτικού προγράμματος αφορά το καταναλωτικό φαινόμενο και τους τρόπους διερεύνησης και κατανόησής του μέσα στο σχολείο, με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη κριτικής και συνειδητοποιημένης καταναλωτικής συμπεριφοράς. Παράλληλα προτείνει μια διαφορετική διδακτική προσέγγιση και ένα άλλο τρόπο χρήσης του εκπαιδευτικού υλικού. Ελπίζουμε ότι τα συμπεράσματα του προγράμματος θα τροφοδοτήσουν με εμπειρίες ανάλογες προσπάθειες, που θα αναληφθούν στη χώρα μας, ή και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ότι θα υπάρξει έτσι η αναγκαία διάχυση της πληροφορίας και ανατροφοδότηση σχετικά με τη διδασκαλία της Αγωγής του Καταναλωτή στο σχολείο.